Muzyka
https://www.czasopisma.ispan.pl/index.php/m
<p>Kwartalnik „Muzyka” wydawany jest nieprzerwanie od 1956 roku i pozostaje wiodącym pismem muzykologicznym w Polsce. Publikuje teksty z zakresu historii muzyki od średniowiecza do współczesności, a także etnomuzykologii i muzykologii systematycznej. Główny punkt ciężkości poruszanej w nim problematyki stanowi polska tradycja muzyczna, w jej możliwie szerokim rozumieniu, oraz kultura krajów Europy Środkowej. Artykuły publikowane są w językach polskim lub angielskim i podlegają procedurze recenzyjnej (podwójnie ślepa recenzja).</p> <p>Wersja pierwotna czasopisma ukazuje się w formie papierowej. Publikacja w kwartalniku jest bezpłatna, a wszystkie teksty są do pobrania w otwartym dostępie na licencji <a href="https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.pl">Creative Commons BY 4.0</a>. (Zeszyty od 2018/1 do 2022/3 dostępne są na podstawie licencji <a href="https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl" target="_blank" rel="noopener">CC BY-NC-ND 4.0</a>.)</p>Instytut Sztuki Polskiej Akademii Naukpl-PLMuzyka0027-5344<p>Autor udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (<a href="https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.pl">CC BY 4.0</a>) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku w „Muzyce” przy ponownym wykorzystaniu artykułu (<a href="https://czasopisma.ispan.pl/pliki/m/licencja.pdf"><strong>umowa licencyjna do pobrania</strong></a>). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji <a href="https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.pl">CC BY 4.0</a>.</p> <p>Do zeszytu 3/2022 włącznie artykuły publikowane były na licencji <a href="https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl">CC BY-NC-ND 4.0</a>. W tym okresie autorzy/ki udzielali wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (<a href="https://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.pl">CC BY-ND 4.0</a>) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.</p>Czeskie „carmina clericorum” w źródłach polskich: przypadek pieśni „O Maria, mater Christi” / „O Maryja, matko Boża”
https://www.czasopisma.ispan.pl/index.php/m/article/view/2441
<p>Pieśń <em>O Maryja, matko Boża</em> jest przekładem łacińskiego tekstu <em>O Maria, mater Christi. </em>Zachowała się unikatowo w maryjnym tomie Graduału tarnowskiego przechowywanego w Książnicy Cieszyńskiej (ms. DD I 28). Łacińska wersji powstała pod koniec XIV w. w Czechach, a jej autorstwo jest przypisywane niejakiemu Závišowi. Należy do repertuaru utworów o specyficznej stylistyce (przeplatanie fragmentów melizmatycznych i sylabicznych), formie (nawiązania do sekwencji/leich) i charakterze tekstu (elementy modlitewne) tworzonych w środowisku średniowiecznych scholarów, które niedawno opisał i wydał krytycznie ze źródeł śląskich, niemieckich i czeskich Jan Ciglbauer (<em>Carmina clericorum, </em>2020).</p> <p>„Cantilena” <em>O Maria, mater Christi </em>zachowała się także m.in. w trzech źródłach pochodzących z Małopolski: antyfonarzu z katedry wawelskiej (ms. 48), graduale z Biblioteki Jagiellońskiej (ms. 1267) i wspomnianym graduale tarnowskim (w wersji łacińskiej i polskiej). Antyfonarz przekazuje również drugą część - „strofę” pieśni, która znana jest tylko z dwóch innych źródeł (troparium z Lubeki, kancjonał ze Środy Śląskiej) i która wykazuje uderzające zbieżności z wierszem <em>Cum iubemur et tenemur</em> zachowanym we wrocławskim rękopisie z XV w. (Londyn, British Library, Add. 18922).</p> <p>W rękopisach 1267 oraz DD I 28 tekst pierwszej części zawiera interpolacje nieznane ze źródeł czeskich i niemieckich, które pojawiają się także w przekładzie na język polski w pieśni <em>O Maryja, matko Boża. </em>Tekst polski nie jest jednak wiernym przekładem wersji łacińskiej utworu z tego samego rękopisu cieszyńskiego, co zdaje się świadczyć, że tłumacz korzystał z innej redakcji tekstu. Można stąd wysnuć wniosek, że pieśń polska z Graduału DD I 28 nie powstała na potrzeby kolegiaty tarnowskiej lecz była szerzej rozpowszechniona w tradycji kościoła polskiego.</p>Jakub Kubieniec
Prawa autorskie (c) 2023 Jakub Kubieniec
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0
2023-12-292023-12-2968431910.36744/m.2441Karmelitańskie zespoły muzyczne Prowincji Wielkopolskiej w XVIII w.: muzycy i repertuar
https://www.czasopisma.ispan.pl/index.php/m/article/view/2442
<p>Artykuł dotyczy kultury muzycznej karmelitów dawnej obserwancji na terenie Wielkopolski w XVIII w. i został przygotowany na podstawie materiałów archiwalnych przechowywanych w polskich i zagranicznych archiwach. W 1743 r. zakonne władze Prowincji Wielkopolskiej wprowadziły zarządzenie, zgodnie z którym z karmelitańskich zespołów mieli być usunięci świeccy muzycy. W tekście wskazano zatem te karmelitańskie ośrodki, w których w XVIII w. aktywne były kapele wokalno-instrumentalne (Poznań, Markowice, Gdańsk, Kcynia, Obory, Drohobycz i Płońsk, a także nieznane wcześniej informacje o kapeli karmelitów w Warszawie), oraz wymieniono muzyków związanych z tymi zespołami (kapelmistrzów, organistów i innych muzyków). Szczególną uwagę zwrócono na kompozytorów i kopistów. W toku badań ustalono wiele szczegółów z życia Eliasza (Elias a Monte Carmeli), który przez wiele lat pełnił obowiązki kapelmistrza w Poznaniu, wskazano jego świeckie imię i nazwisko (Jan Matalski), a także podsumowano informacje na temat źródeł do jego twórczości. Zwrócono uwagę na postać Fabiana od św. Walentego (Valentinusa Winklera), który będąc kapelmistrzem i organistą, prawdopodobnie również komponował. Przybliżono ponadto sylwetkę Teofila od św. Doroty (Theophilus a S. Dorothea), który był kapelmistrzem w Markowicach i Warszawie, a także kopistą dzieł, m.in. arii Hassego i Pergolesiego. Wskazując organistów aktywnych na terenie karmelitańskiej Prowincji Wielkopolskiej, odniesiono się do terminów „organista choralis” oraz „organista figuralis”, które obecne są w źródłach zakonnych, a także wskazano obowiązki organistów znane z drukowanego ceremoniału z 1766 roku.</p>Marek Bebak
Prawa autorskie (c) 2023 Marek Bebak
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0
2023-12-292023-12-29684203710.36744/m.2442Wokół „I koncertu fortepianowego h-moll” op. 79 Raoula Koczalskiego. Geneza i źródła
https://www.czasopisma.ispan.pl/index.php/m/article/view/2443
<p>Raoul Koczalski, polski pianista i kompozytor, uczeń Karola Mikulego (wychowanka samego Chopina), zasłynął przede wszystkim jako wirtuoz fortepianu, znakomity wykonawca dzieł Fryderyka Chopina. Mniej znany jest dzisiaj jego dorobek kompozytorski. Tymczasem Koczalski jest autorem bogatej twórczości, obejmującej dzieła różnych gatunków, w tym twórczość fortepianową, symfoniczną, a nawet operową. Jest także autorem aż 6 koncertów fortepianowych, z których najmniej wiadomo było dotąd o jego pierwszym dziele w tym gatunku, <em>Koncercie fortepianowym h-moll</em> op. 79.</p> <p>Artykuł stanowi prezentację praktycznie pomijanego dotąd w omówieniach na temat twórczości Raoula Koczalskiego, nigdy niepublikowanego <em>I koncertu fortepianowego h-moll </em>op. 79. Zawiera krótkie przedstawienie genezy dzieła w dorobku pianisty i kompozytora, refleksję nad rozwojem jego twórczości kompozytorskiej w kontekście stosunkowo krótkotrwałej edukacji artystycznej, w końcu opisuje mało znane, a niezwykle bogate materiały źródłowe tej kompozycji znajdujących się w zbiorach Staatliches Institut für Musikforschung w Berlinie. Na podstawie tych źródeł umiejscawia koncert w dorobku kompozytorskim Koczalskiego oraz umożliwia jego datowanie.</p>Ewa Bogula-Gniazdowska
Prawa autorskie (c) 2023 Ewa Bogula-Gniazdowska
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0
2024-02-212024-02-21684385210.36744/m.2443Muzyka sceniczna Edvarda Griega do „Peera Gynta” w perspektywie historycznoteatralnej
https://www.czasopisma.ispan.pl/index.php/m/article/view/2444
<p>Artykuł zestawia ze sobą wybrane narracje historycznoteatralne i historycznomuzyczne interpretujące rolę muzyki scenicznej op. 23 Edvarda Griega, stworzonej na potrzeby prapremiery <em>Peera Gynta</em> Henrika Ibsena (1876), w recepcji tego utworu i ustanawianiu jego znaczenia. W pierwszej części przedstawiono współpracę amatorskich i profesjonalnych środowisk muzycznych i teatralnych, które tworzyły norweski teatr jako miejsce konstruowania tożsamości narodowej, oraz wprzęgnięte w ten cel tradycje muzyczno-teatralne, ze szczególnym uwzględnieniem popularnego gatunku <em>syngespill</em>. Omówiono także muzyczne doświadczenia Ibsena zgromadzone w trakcie dziesięcioletniej pracy w teatrach w Bergen i w Christianii, które wpłynęły na jego oczekiwania wobec kompozytora. Druga część jest poświęcona formom współpracy Griega ze środowiskiem teatralnym w Christianii. W trzeciej części w centrum uwagi są istotne ogniwa procesu powstawania prapremierowej inscenizacji: list Ibsena do Griega jako świadectwo muzyczno teatralnej wyobraźni pisarza, list Griega do dyrygującego prawykonaniem Johana Hennuma jako dowód troski kompozytora o teatralne działanie muzyki, rola doświadczonego w inscenizowaniu utworów muzyczno-dramatycznych i oper reżysera Ludviga Josephsona jako autora całościowej koncepcji prapremiery, która miała przyciągnąć do teatru szeroką publiczność. W ostatniej części określono czynniki wpływające na performatywną otwartość i siłę oddziaływania muzyki do <em>Peera Gynta </em>stworzonej przez Griega w wielu wariantach i funkcjonującej od początku w rozmaitych kontekstach. Zestawienie historycznoteatralnych i historycznomuzycznych narracji przekonuje, że <em>Peer Gynt </em>Griega jako dzieło artystyczne, fenomen kulturowy i przedmiot refleksji naukowej stanowi materiał, który w nowym świetle mogą ukazać badania o charakterze interdyscyplinarnym. Uzupełnieniem artykułu jest aneks zawierający przekład omawianego w drugiej części listu Ibsena do Griega z 23 stycznia 1874 roku.</p>Ewa Partyga
Prawa autorskie (c) 2023 Ewa Partyga
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0
2023-12-292023-12-29684537410.36744/m.2444Teren badawczy dawniej i dziś. Rekonesans na przykładzie zwyczaju „dunajowania”
https://www.czasopisma.ispan.pl/index.php/m/article/view/2445
<p>Poniższy tekst jest próbą skonfrontowania dwóch odległych w czasie i przestrzeni sytuacji dokumentowania tradycji muzycznych. Zwyczaj <em>dunajowania</em> stanowi dobry przykład na ukazanie jak pojęcie terenu zmieniało się w czasie i jak dokumentowanie tradycji muzycznych wpływało na teren. W artykule wykorzystano dostępne dokumentacje w postaci nagrań audio/video, zapisów słownych i nutowych, opisy słowne zwyczaju oraz wypowiedzi informatorów. Uwzględniono także informacje o badaczach, jako osobach, które w różny sposób i w różnym stopniu nasiąkały wpływem lokalnych tradycji lub też starały się wpływać na owe społeczności i wykonywany repertuar. Ograniczono się do dwóch najbardziej odległych w czasie perspektyw tj, „pierwszej fali” dokumentacji jako pokłosia występu Zespołu „Dunajników” na festiwalu w Kazimierzu, zwieńczonego otrzymaniem nagrody głównej Baszty oraz „ostatniej fali” funkcjonowania zwyczaju <em>dunajowania</em> w postaci przeglądu „Lubelszczyzna Dunajuje”. W artykule określono czym, z perspektywy dotychczasowych badań etnolingwistycznych i kulturoznawczych, jest <em>dunajowanie</em>. Ukazano kontekst kolędowania życzącego, jego symbolikę i funkcje. Opisano pierwsze dokumentacje (nagrania i zapisy) oraz współczesne formy praktykowania. Minione edycje stanowią cenny materiał do analizy, zarówno repertuaru słowno-muzycznego i przemian jakim ulega, ale także społecznych uwarunkowań jakim podlega ze względu na zmianę sytuacji folklorystycznej. Dokumentowanie w XX wieku stanowiło cel badawczy, efektem którego stały się publikacje zasadniczo o naukowym charakterze. Współczesne dokumentowanie folkloru, mimo olbrzymich możliwości sprzętowych, sprawia problemy metodologiczne dla sięgających po nowe źródło etnomuzykologów.</p>Agata Kusto
Prawa autorskie (c) 2023 Agata Kusto
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0
2023-12-292023-12-29684759510.36744/m.2445E-teren. Internet jako źródło i miejsce badań etnomuzykologicznych
https://www.czasopisma.ispan.pl/index.php/m/article/view/2446
<p>Artykuł ma charakter przeglądowy. Autorka podejmuje w nim tematykę, która dotychczas nie została poddana refleksji w polskiej literaturze etnomuzykologicznej: zjawisko prowadzenia etnomuzykologicznych badań terenowych w Internecie – e-terenie. Zagadnienie przedstawione jest zarówno z perspektywy polskiej jak i ogólnoświatowej. Na podstawie literatury tematu, w szczególności anglojęzycznej, wspomagając się wypowiedziami polskich badaczy, z przeprowadzonej wśród nich krótkiej ankiety, autorka pokazuje w jaki sposób etnomuzykolog korzysta współcześnie z internetu, m.in.: w celu przygotowania wyjazdu terenowego, prowadzenia badań w sieci, zebrania materiałów, wiadomości oraz informacji czy utrzymania kontaktu z badanymi (by pogłębić dociekania bądź przekazać im zarejestrowane materiały).</p> <p>Przedstawione zostały zarówno problemy metodologiczne (jak i co można badać; zasygnalizowano również możliwe techniki i sposoby badań), logistyczno-techniczne (kontakt z informatorami, dostęp do danych, identyfikacja interlokutorów), tożsamościowe (kim jest i jak czuje się badacz w sieci), jak również terminologiczne (omówienie współcześnie używanych terminów, w szczególności anglojęzycznych, określających etnomuzykologiczną praktykę badawczą w internecie). Zasygnalizowano też kwestie etyczno-prawne (rodo).</p> <p>Powołując się na badania etnomuzykologiczne, przeprowadzone w trakcie pandemii, autorka pokazuje także, w jaki sposób epidemia Covid-19 zmieniła życie etnomuzykologów, jakie badania i w jaki sposób prowadzono oraz czy i w jaki sposób modyfikowano sposób pracy w zmienionych warunkach.</p>Ewelina Grygier
Prawa autorskie (c) 2023 Ewelina Grygier
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0
2023-12-292023-12-296849611110.36744/m.2446O autorstwie i datowaniu edycji zbioru „25 Preludiów” op. 38 Władysława Żeleńskiego
https://www.czasopisma.ispan.pl/index.php/m/article/view/2448
<p>Zbiór <em>25 Preludiów</em> op. 38 Władysława Żeleńskiego (1837–1921) należy do najważniejszych polskich kompozycji na organy i fisharmonię. Dzieło w zamierzeniu autora miało pełnić rolę podręcznika zarówno do nauki gry, jak i studiowania kompozycji. Ponadto zbiór miał służyć do muzykowania domowego na fisharmonii, jak też do wykorzystania podczas liturgii – ponieważ część preludiów została oparta o melodie polskich pieśni kościelnych. Z przedmowy autora wynika również, iż jednym z celów zbioru było podnoszenie poziomu kultury muzycznej wykonawców i słuchaczy. Wreszcie istnieją przesłanki, że autor traktował <em>Preludia </em>op. 38 jako syntezę swojego stylu kompozytorskiego. Do dnia dzisiejszego zbiór pełni w Polsce rolę jednego z podstawowych podręczników do nauki gry na organach.</p> <p>W literaturze muzykologicznej, w tym w <em>Zarysie Historii Muzyki Kościelnej </em>ks. Edwarda Hinza, <em>Encyklopedii Muzycznej PWM</em> oraz <em>Historii Muzyki Polskiej</em> (Sutkowski Edition Warsaw), powielany jest pogląd jakoby autorstwo kilku Preludiów ze zbioru op. 38 należało do innych kompozytorów, bądź też, że kompozycje innych autorów dodano do zbioru <em>25 Preludiów </em>jako dodatek.</p> <p>W niniejszym artykule wykazano, że podważenie autorstwa Żeleńskiego dla wymienionej grupy preludiów nie ma uzasadnienia i jest najwyraźniej wynikiem pomyłki Jerzego Gołosa – muzykologa i autora wydanej w 1972 r. pierwszej monografii o polskich organach i muzyce organowej. Wskazano zarazem prawdopodobną przyczynę mylnej atrybucji autorstwa przyjętej przez J. Gołosa względem kilku preludiów Żeleńskiego. Wyjaśniono również pojawiające się w literaturze mylne datowanie pierwszej publikacji <em>Preludiów</em> op. 38 Żeleńskiego w wydawnictwie Kruziński i Lewi. Ponadto na podstawie adnotacji cenzury zawartych w niektórych wydaniach zbioru i informacji prasowych z II połowy XIX w. wykazano, że kolejne edycje <em>Preludiów</em> w wydawnictwie Gebethner i Wolff ukazywały się od 1897 lub 1898 r. do 1947 r. pod tym samym numerem wydawniczym „G. 1913 W.”, który z kolei w literaturze mylnie przyjmuje się za rzekomą datę drugiego wydania zbioru.</p>Jakub WoszczalskiMichał Lewicki
Prawa autorskie (c) 2023 Jakub Woszczalski, Michał Lewicki
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0
2023-12-292023-12-2968411312310.36744/m.2448The Book of Requiems, 1450–1550. From the Earliest Ages to the Present Period, red. David J. Burn, Leuven 2022
https://www.czasopisma.ispan.pl/index.php/m/article/view/2460
<p>Recenzja zbioru esejów poświęconych najważniejszym przykładom renesansowego Requiem pod redakcją Davida J. Burna. <em>The Book of Requiems, 1450-1550: From the Earliest Ages to the Present Period</em> to pierwszy tom serii „Book of Requiems”, która traktuje Requiem jako specyficzny gatunek, z jego charakterystycznymi cechami i konwencjami oraz historycznym znaczeniem.</p>Riccardo Pintus
Prawa autorskie (c) 2023 Riccardo Pintus
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0
2023-12-292023-12-2968412512710.36744/m.2460Uta Goebl-Streicher, Friederike Müller: Listy z Paryża 1839–1845. Nauczanie i otoczenie Fryderyka Chopina, przekł. Barbara Świderska, Warszawa 2022
https://www.czasopisma.ispan.pl/index.php/m/article/view/2461
<p>Recenzja edycji listów Friederike Müller, przygotowanej do druku przez Utę Goebl-Streicher, w polskim przekładzie Barbary Świderskiej. Listy uczennicy Fryderyka Chopina są nieocenionym źródłem informacji o technice nauczania wielkiego kompozytora i jego sztuce pianistycznej, a także kroniką wydarzeń życia muzycznego Paryża połowy XIX wieku.</p>Małgorzata Sieradz
Prawa autorskie (c) 2023 Małgorzata Sieradz
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0
2024-02-212024-02-2168412813910.36744/m.2461Katalog Rękopisów Biblioteki Narodowej, t. 24, Archiwum Zygmunta Mycielskiego, cz. 1–2, opr. Michał Klubiński, Warszawa 2017, 2022
https://www.czasopisma.ispan.pl/index.php/m/article/view/2463
<p><span style="font-size: medium;">Recenzja dwóch tomów katalogu Archiwum Zygmunta Mycielskiego, opublikowanych jako 24 tom „Katalogu rękopisów Biblioteki Narodowej”, cz. 1 i 2. Oba tomy opracował Michał Klubiński. Część 1 obejmuje zbiór archiwaliów przekazanych Bibliotece Narodowej przez Barbarę i Jana Stęszewskich, depozytariuszy spuścizny kompozytora. Część 2 opisuje materiały odnalezione niespodziewanie w dawnym mieszkaniu Zygmunta Mycielskiego jesienią 2019 roku i przekazane do Biblioteki Narodowej przez bratanicę kompozytora Zofię Mycielską-Golik. Katalog jest bezcennym narzędziem do badań nad obszerną kompozytorską i piśmienniczą spuścizną Zygmunta Mycielskiego. <br id="gwp9a84a176_lineBreakAtBeginningOfMessage" /></span></p>Beata Bolesławska-Lewandowska
Prawa autorskie (c) 2023 Beata Bolesławska-Lewandowska
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0
2023-12-292023-12-2968413914510.36744/m.2463Granice muzyki – granice wolności. Wokół konferencji kompozytorów i krytyków muzycznych w Łagowie Lubuskim w 1949 roku, red. Krzysztof Brzechczyn, Rafał Ciesielski, Poznań–Warszawa 2021
https://www.czasopisma.ispan.pl/index.php/m/article/view/2465
<p>Recenzja książki konferencyjnej 48 Konferencji Muzykologicznej Związku Kompozytorów Polskich „Granice wolności”, Łagów 2019. Omawiana publikacja złożona jest z osiemnastu tekstów oraz zapisu dyskusji panelowej, która odbyła się podczas konferencji.</p>Sławomir Wieczorek
Prawa autorskie (c) 2023 Sławomir Wieczorek
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0
2023-12-292023-12-2968414615410.36744/m.2465