Późnogotycka Madonna Apokaliptyczna z ołtarza głównego kościoła Bernardynów w Krakowie - dzieło malarza Franciszka z Węgier

Bartosz Zarębski

bartosz.zarebski@gmail.com
Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki, Akademia Sztuk Pięknych, Kraków (Polska)
http://orcid.org/0000-0001-7605-1742

Abstrakt

Artykuł dotyczy nowo odkrytego późnogotyckiego obrazu tablicowego z przedstawieniem Madonny Apokaliptycznej, znajdującego się obecnie w kościele oo. Bernardynów w Alwerni. Autor, na podstawie zapisków archiwalnych, wiąże owo dzieło z ołtarzem głównym kościoła oo. Bernardynów w Krakowie i przypisuje je zmarłemu między r. 1487 a 1491 bernardyńskiemu malarzowi Franciszkowi z Węgier.

W pierwszej części artykułu przedstawiony został stan badań dotyczący obrazu i artysty, w kolejnej zaś historia omawianego dzieła zrekonstruowana na podstawie archiwaliów. W ostatniej autor przeprowadził analizę, w której wykazał brak związków formalnych pomiędzy późnogotyckim malarstwem małopolski i obrazem z Alwerni, a następnie zestawił dzieło z kwaterami dawnego ołtarza głównego kościoła św. Marcina w Spiskiej Kapitule oraz Madonną z Popradu. Doszedł na tej podstawie do wniosku, że twórca alwernijskiej Madonny, tak jak wskazuje na to jego przydomek, pochodził z terenów Królestwa Węgier, zapewne z regionu Spisza. Do Małopolski przybył najwcześniej pod koniec lat 70. XV w., natomiast ołtarz główny dla kościoła oo. Bernardynów w Krakowie wykonał w latach 80. XV w. Oprócz argumentów przemawiających za obcym pochodzeniem artysty, autor zaznaczył również silny związek omawianego obrazu z małopolską tradycją artystyczną, co ujawnia się przy zestawieniu go z Madonnami z Cerekwi, Przydonicy, Paczółtowic i Kamienicy.

 

Instytucje finansujące

Instytut Sztuki PAN

Słowa kluczowe:

średniowieczne malarstwo, Madonna Apokaliptyczna, kościół Bernardynów w Krakowie, Franciszek z Węgier

Bochnak Adam, Z dziejów malarstwa gotyckiego na Podkarpaciu, Prace Komisji Historii Sztuki, 6, 1934-35.
  Google Scholar

Cibulka Josef, Korunovaná Assumpta na půlmĕíci. Příspĕvek k české ikonografii XIV. - XVI. století, [w:] Sborní k sedemdesátým narozeninám Karla B. Mádla, red. Jan ŠTENC, Praha, 1929.
  Google Scholar

Dobrowolski Tadeusz, Rzeźba i malarstwo gotyckie w województwie śląskim, Katowice 1937 DOBROWOLSKI Tadeusz, Sztuka na Śląsku, Katowice-Wrocław 1948.
  Google Scholar

Dobrowolski Tadeusz, Sztuka województwa Śląskiego, Katowice 1933.
  Google Scholar

Dobrowolski Tadeusz, Życie, twórczość i znaczenie społeczne artystów polskich i w Polsce pracujących w okresie późnego gotyku (1440-1520), Wrocław-Warszawa-Kraków 1965.
  Google Scholar

Fajt Jiří, Medzi dvora a mestom. Maliarstwo na Spiši okolo roku 1500 a magnátska rodina Zápoľskỳch, [w:] Gotika, red. Dušan Buran, Bratislava 2003
  Google Scholar

Gadomski Jerzy, Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1420-1470, Warszawa 1981.
  Google Scholar

Gadomski Jerzy, Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1460-1500, Warszawa 1988.
  Google Scholar

Gadomski Jerzy, Mistrz Rodziny Marii - krakowski malarz pierwszej ćwierci XVI wieku, Folia Historiae Artium, 28, 1992.
  Google Scholar

Gajewski Ludwik, Władysław Terlecki 1891-1958, Biuletyn Historii Sztuki, 21, 1959, nr 2.
  Google Scholar

Gotyckie malarstwo ścienne w Polsce, red. Alicja Karłowska-Kamzowa, Poznań 1984.
  Google Scholar

Grzybkowski Andrzej, Warianty ikonograficzna Assunty z kobieca maską lunarną, [w:] Sztuka i ideologia XV wieku. Materiały Sympozjum Komitetu o Sztuce Polskiej Akademii Nauk. Warszawa 1-4 grudnia, red. Piotr Skubiszewski, Warszawa 1978.
  Google Scholar

Kantak Kamil, Bernardyni polscy, t. 1, Lwów 1933.
  Google Scholar

Kantak Kamil, Szablowski Jerzy, Żarnecki Jerzy, Kościół i klasztor OO. Bernardynów w Krakowie, Kraków 1938 (Biblioteka Krakowska, t. 96).
  Google Scholar

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo Krakowskie, red. Jerzy Szablowski, z. 4, Powiat chrzanowski, opr. Jerzy Szablowski, Warszawa 1952.
  Google Scholar

Knapik Dominik, Bernardyni alwernijscy. Dzieje klasztoru oo. Bernardynów w Alwerni, Kraków 2014.
  Google Scholar


  Google Scholar

Łodyńska-Kosińska Maria, Franciszek z Węgier, [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających, t. 2, Wrocław 1975.
  Google Scholar

Malarstwo gotyckie w Polsce, t. 2, Katalog zabytków, red. Adam Labuda, Krystyna Secomska, Warszawa 2004 (Dzieje Sztuki Polskiej, t. 2, cz. 3).
  Google Scholar

Miodońska Barbara, Małopolskie malarstwo książkowe, Warszawa 1993.
  Google Scholar

Olszewski Andrzej, Mulier Amica Sole w sztuce gotyku w Polsce, Nasza Przeszłość, 82, 1994.
  Google Scholar

Olszewski Andrzej, Pierwowzory graficzne późnogotyckiej sztuki małopolskiej, Wrocław 1975.
  Google Scholar

Otto-Michałowska Maria, Pezzi-Ascani Maria Luissa, Motywy włoskie w malarstwie małopolskim XV wieku, Biuletyn Historii Sztuki, 37, 1975, nr 2.
  Google Scholar

Pięćset pięćdziesiąt lat obecności oo. Bernardynów w Polsce (1453-2003), red. Wiesław Murawiec, Damian Muskus, Kalwaria Zebrzydowska 2006.
  Google Scholar

Polak-Trajdos Ewa, Twórczość Mistrza Maciejowickiego na tle malarstwa rejonu sądeckiego XV wieku, Rocznik Historii Sztuki, 9, 1973.
  Google Scholar

Słownik polskich pisarzy franciszkańskich (bernardyni i franciszkanie śląscy, franciszkanie konwentualni, klaryski oraz zgromadzenia III reguły), red. Hieronim Eugeniusz Wyczawski, Warszawa 1981.
  Google Scholar

Strzałkowski Zbigniew, Malarstwo tablicowe w szkole sądeckiej, Rocznik Sądecki, 8, 1967.
  Google Scholar

Walicki Michał, Malarstwo polskie XV wieku, Warszawa 1938.
  Google Scholar

Walicki Michał, Po wystawie polskiej sztuki gotyckiej w Instytucie Propagandy Sztuki, Nike, 1, 1937.
  Google Scholar

Walicki Michał, Renesansowy tryptyk z Warty, Studia Muzealne, 2, 1957.
  Google Scholar

Walicki Michał, Złoty widnokrąg, Warszawa 1965.
  Google Scholar

Wyczawski Hieronim Eugeniusz, Alwernia. Dzieje klasztoru oo. Bernardynów, Kraków 1957.
  Google Scholar

Wzorek Józef, Madonna Apokaliptyczna z Cerekwi w Tarnowskim Muzeum Diecezjalnym, Roczniki Humanistyczne, 13, 1965, z. 3.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2019-03-31

Cited By / Share

Zarębski, B. (2019). Późnogotycka Madonna Apokaliptyczna z ołtarza głównego kościoła Bernardynów w Krakowie - dzieło malarza Franciszka z Węgier . Biuletyn Historii Sztuki, 81(1), 63–77. https://doi.org/10.36744/bhs.102

Autorzy

Bartosz Zarębski 
bartosz.zarebski@gmail.com
Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki, Akademia Sztuk Pięknych, Kraków Polska
http://orcid.org/0000-0001-7605-1742

Statystyki

Abstract views: 452
PDF downloads: 686