Faszyzm, Żydzi i sztuka nowoczesna. Antysemityzm we włoskiej krytyce artystycznej lat 30. i 40. XX wieku

artykuł recenzowany

Diana Wasilewska

diana.wasilewska@up.krakow.pl
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-9146-6599

Abstrakt

Tekst jest próbą przyjrzenia się specyfice i rozwojowi włoskiego antysemityzmu czasów reżimu faszystowskiego, ze szczególnym naciskiem na sferę kultury i krytykę artystyczną. Ówcześni publicyści, z Mussolinim na czele, w pierwszej dekadzie panowania nowego ustroju wyraźnie negowali istnienie w Italii tzw. kwestii żydowskiej. Około połowy lat 30. XX w. sytuacja uległa jednak znaczącym przeobrażenoim, odpowiadającym kierunkom, w jakim ewoluowała również doktryna rasistowska, a także paradygmat faszystowskiej estetyki. Przyglądając się tym zmianom, Autorka próbuje przybliżyć specyfikę antyżydowskiej, a zarazem antymodernistycznej nagonki (główne osie sporów, ale też retorykę wypowiedzi), obecnej przede wszystkim w pismach redagowanych przez charyzmatyczną postać Telesia Interlandiego. Artykuł w dużym stopniu opiera się na tekstach źródłowych tego czasu i porusza zagadnienia dotąd nieopisane (lub opisane tylko fragmentarycznie) w literaturze przedmiotu.


Słowa kluczowe:

antysemityzm, krytyka artystyczna, faszyzm, Żydzi, faszystowski modernizm, estetyka faszystowska

Aguirre, Mariana. “La Difesa Della Razza (1938–1943): Primitivism and Classicism in Fascist Italy.” Politics, Religion & Ideology 16, nr 4 (2015): 370–390. https://doi.org/10.1080/21567689.2015.1132412.
DOI: https://doi.org/10.1080/21567689.2015.1132412   Google Scholar

Ben-Ghiat, Ruth. Fascist Modernities: Italy 1922–1945. Berkeley: University of California Press, 2004.
  Google Scholar

Bordoni, Carlo. Fascismo e politica culturale. Arte, letteratura e ideologia in “Critica Fascista.” Bologna: Brechtiana, 1981.
  Google Scholar

Campa, Riccardo. “La ‘vexata quaestio’ dei rapporti tra futurismo e fascismo.” W Marinetti. Sintesi della critica futurista, redakcja Antonio Saccoccio, Roberto Guerra, 276–290. Roma: Armando Editore, 2014.
  Google Scholar

Capristo, Annalisa. “The Exclusion of Jews from Italian Academies.” W The Jews in Italy under Fascist and Nazi Rule, 1922–1945, redakcja Joshua D. Zimmerman, 81–96. New York: Cambridge University Press, 2005.
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511471063.008   Google Scholar

Cassata, Francesco. “La Difesa della Razza.” Politica, ideologia e immagine del razzismo fascista. Torino: Einaudi, 2008.
  Google Scholar

Cicciarella, Teresa Lucia. “La parabola di Corrado Cagli. Dagli attacchi razziali alla liberazione del campo di Buchenwald (1936–1945).” W Vedere l’altro, vedere la Shoah – Auschwitz, 27 gennaio 1945. Temi, riflessioni, contesti. Studi sulle arti figurative, il teatro, l’archeologia e il museo, redakcja Paolo Coen, 189–211. Soveria Mannelli: Rubbettino, 2012.
  Google Scholar

Domagalska, Małgorzata. Zatrute ziarno. Proza antysemicka na łamach “Roli” (1883–1912). Warszawa: Neriton, 2015.
  Google Scholar

Fabre, Giorgio. Mussolini razzista. Dal socialismo al fascismo: la formazione di un antisemita. Milano: Garzanti, 2005.
  Google Scholar

Feinstein, Wiley. The Civilization of the Holocaust in Italy. Poets, Artists, Saints, Anti-semites. New York: Madison, 2003.
  Google Scholar

Felice, Renzo de. Storia degli ebrei italiani sotto il fascismo. Torino: Einaudi, 2020.
  Google Scholar

Finzi, Roberto. “La cultura italiana e le leggi antiebraiche del 1938.” Studi Storici 49, nr 4 (2008): 895–929.
  Google Scholar

Gentile, Emilio. La grande Italia: ascesa e declino del mito della nazione nel ventesimo secolo. Milano: Mondadori, 1999.
  Google Scholar

Germinario, Francesco. Fascismo e antisemitismo. Progetto razziale e ideologia totalitaria. Roma: Editori Laterza, 2009.
  Google Scholar

Głowiński, Michał. “Retoryka nienawiści.” Nauka, nr 2 (2007): 19–27.
  Google Scholar

Griffin, Roger. Modernism and Fascism. The Sense of a Beginning under Mussolini and Hitler. New York: Palgrave, 2007.
  Google Scholar

Leonetti, Arianna. Oltre “La Difesa della Razza.” L’editoria razzista e antisemita in Italia (1938–1945). Milano: Creleb – C.U.S.L., 2019.
  Google Scholar

Michaelis, Meir. “Mussolini’s unofficial mouthpiece. Telesio Interlandi – Il Tevere and the evolution of Mussolini’s anti‐Semitism.” Journal of Modern Italian Studies 3, nr 3 (1998): 217–241.
DOI: https://doi.org/10.1080/13545719808454979   Google Scholar

Podemski, Piotr. “Faszyzm włoski wobec kwestii żydowskiej 1919–1938.” Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 1 (2012): 81–109.
  Google Scholar

Podemski, Piotr. “Prawna i faktyczna sytuacja włoskich Żydów w dobie prześladowań faszystowskich 1938–1943.” Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 35, nr 3 (2013): 7–30.
  Google Scholar

Proctor, Robert N. Racial Hygiene: Medicine Under the Nazis. Cambridge: Harvard University Press, 1988.
  Google Scholar

Rossi, Gianni Scipione. Il razzista totalitario: Evola e la leggenda dell’antisemitismo spirituale. Soveria Mannelli: Rubbettino, 2007.
  Google Scholar

Saggio, Antonino. L’opera di Giuseppe Pagano tra politica e architettura. Bari: Dedalo, 1984.
  Google Scholar

Sarfatti, Michele. Gli ebrei nell’Italia fascista. Vicende, identità, persecuzione. Torino: Einaudi, 2007.
  Google Scholar

Servi, Sandro. “Building a Racial State: Images of the Jew in the Illustrated Fascist Magazine", La Difesa della Razza, 1938–1943.” W The Jews in Italy under Fascist and Nazi Rule, 1922–1945, redakcja Joshua D. Zimmerman, 114–157. New York: Cambridge University Press, 2005.
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511471063.010   Google Scholar

Sierpowski, Stanisław. Rasizm faszystowskich Włoch. Poznań: Instytut Historii UAM, 2011.
  Google Scholar

Sternhel, Zeev. The Birth of Fascist Ideology: From Cultural Rebellion to Political Revolution. Princeton: Princeton University Press, 1995.
  Google Scholar

Storchi, Simona. “Latinità, modernità e fascismo nei dibattiti artistici degli anni Venta.” Cahiers de la Méditerranée, nr 95 (2017): 71–83. https://doi.org/10.4000/cdlm.8908.
DOI: https://doi.org/10.4000/cdlm.8908   Google Scholar

Taguieff, Pierre-André. La forza del pregiudizio. Saggio sul razzismo e sull’antirazzismo. Bologna: Il Mulino, 1994.
  Google Scholar

Tortora, Massimiliano. “Modernismo e modernisti nelle riviste fasciste.” W I modernismi nelle riviste. Tra Europa e Stati Uniti, redakcja Caroline Patey, Edoardo Esposito, 73–93. Milano: Ledizioni, 2017.
DOI: https://doi.org/10.4000/books.ledizioni.2852   Google Scholar

Ventura, Luca. “Il gruppo de La Nostra Bandiera di fronte all’antisemitismo fascista (1934–1938).” Studi Storici 41, nr 3 (2000): 711–755.
  Google Scholar

Wasilewska, Diana. “‘Judoformizm’ i ‘pudełkowa żydowszczyzna.’ Awangarda w recepcji krytyki nacjonalistycznej dwudziestolecia międzywojennego.” W Dwieście lat polskiej krytyki artystycznej, redakcja Jerzy Malinowski, Grażyna Raj, 131–159. Warszawa-Toruń: Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata & Wydawnictwo Tako, 2021.
  Google Scholar

Wasilewska, Diana. “Dyskurs antysemicki i mowa nienawiści w krytyce artystycznej Stanisława Pieńkowskiego na łamach Myśli Narodowej (1924–1937).” Teksty Drugie, nr 4 (2020): 317–331. https://doi.org/10.18318/td.2020.4.17.
DOI: https://doi.org/10.18318/td.2020.4.17   Google Scholar

Wolff, Elisabetta Cassina. “Biological Racism and Anti-Semitism as Intellectual Constructions in Italian Fascism. The Case of Telesio Interlandi and La difesa della razza.” W Racial Science in Hitler’s New Europe, 1938–1945, redakcja Anton Weiss-Wendt, Rory Yeomans, 175– 199. Lincoln: University of Nebraska Press, 2013.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt1ddr8dq.13   Google Scholar

Zagarrio, Vito. “Primato.” Arte, cultura, cinema del fascismo attraverso una rivista esemplare. Roma: Storia e Letteratura, 2007.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2022-12-30

Cited By / Share

Wasilewska, D. (2022). Faszyzm, Żydzi i sztuka nowoczesna. Antysemityzm we włoskiej krytyce artystycznej lat 30. i 40. XX wieku. Biuletyn Historii Sztuki, 84(4), 947–980. https://doi.org/10.36744/bhs.1108

Autorzy

Diana Wasilewska 
diana.wasilewska@up.krakow.pl
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0002-9146-6599

Statystyki

Abstract views: 126
PDF downloads: 174


Licencja

Prawa autorskie (c) 2023 Diana Wasilewska

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.