From Text to Life – Czapski and His Proust
Tomasz Gruszczyk
konteksty@ispan.plUniwersytet Śląski w Katowicach (Poland)
https://orcid.org/0000-0001-5821-3250
Abstract
From text to life – this is the direction that delineates a trajectory conducted by Józef Czapski reading À la recherche du temps perdu by Marcel Proust. Turning to diary notes (Wyrwane strony and Dziennik wojenny) and sketches the author of the article discusses the manner in which Czapski rendered Proust an instrument of recognition: finding a bearing in one’s creative work (successes, failures, crises), in life and experiences: emotions, affects, sensations, and passions. The sketch Proust w Griazowcu, situated in this perspective – a record of lectures on À la recherche du temps perdu and conducted by Czapski in a Soviet prisoner-of-war camp at the turn of 1940–1941 – is presented not solely as yet another evidence of “intoxication by Proust” but predominantly as a performative text. In it Czapski creates himself as a causative subject.
Keywords:
Józef Czapski, Marcel ProustReferences
Attridge Derek, Jednostkowość literatury, tłum. P. Mościcki, Universitas, Kraków 2007.
Google Scholar
Blanchot Maurice, Doświadczenie Prousta, tłum. J. Błoński, [w:] Proust w oczach krytyki światowej, wybór, redakcja i przedmowa J. Błoński, PIW, Warszawa 1970.
Google Scholar
Czapski Józef, Dziennik wojenny, odczytał Janusz S. Nowak, oprac. M. Nowak-Rogoziński, Wydawnictwo Próby, Warszawa 2022.
Google Scholar
Czapski Józef, Mój Londyn, [w:] tegoż, Patrząc, wybór, przedmowa i posłowie J. Pollakówna, Znak, Kraków 2016.
Google Scholar
Czapski Józef, Proust w Griazowcu, [w:] tegoż, Czytając, Znak, Kraków 1990.
Google Scholar
Czapski Józef, Tło polskie i paryskie, [w:] tegoż, Patrząc, wybór, przedmowa i posłowie J. Pollakówna, Znak, Kraków 2016.
Google Scholar
Czapski Józef, Wyrwane strony, Fundacja Zeszytów Literackich, Warszawa 2010.
Google Scholar
Dąbrowski Mieczysław, Proust Józefa Czapskiego (na tle polskiej recepcji), „Archiwum Emigracji. Studia – Szkice – Dokumenty” 2017, z. 1-2 (24-25).
DOI: https://doi.org/10.12775/AE.2017.022
Google Scholar
Domańska Ewa, „Zwrot performatywny” we współczesnej humanistyce, „Teksty Drugie” 2007, nr 5.
Google Scholar
Felski Rita, Literatura w użyciu, tłum. zbiorowe, Wydawnictwo PSP, Poznań 2016.
Google Scholar
Janion Maria, Artysta przemienienia, „Teksty Drugie” 1991, nr 1-2.
Google Scholar
Janion Maria, Dziwaczny wzrost, [w:] Czapski i krytycy. Antologia tekstów, red. M. Kitowska-Łysiak, M. Ujma, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1996.
Google Scholar
Karpeles Eric, Prawie nic. Józef Czapski. Biografia malarza, tłum. M. Fedyszak, Noir Sur Blanc, Warszawa 2019.
Google Scholar
Karpiński Wojciech, Portret Czapskiego, Fundacja Zeszytów Literackich, Warszawa 2007.
Google Scholar
Krakowiak Małgorzata, Etyczny i ekonomiczny przymus pracy artysty na przykładzie refleksji Józefa Czapskiego, maszynopis niepublikowany.
Google Scholar
Mazur Daria, Między Wschodem a Zachodem. Horyzonty aksjologiczne literatury europejskiej w lekturze Józefa Czapskiego, Universitas, Kraków 2004.
Google Scholar
Nowak Janusz Stanisław, Niewola i malarstwo. Twórczość Józefa Czapskiego „na nieludzkiej ziemi” – 1939-1942, [w:] Czapski raz jeszcze… Errata do biografii Józefa Czapskiego, red. E. Skoczek, M.A. Supruniuk, Instytut Literatury, Kraków 2021.
Google Scholar
Proust Marcel, Czas odnaleziony, tłum. M. Żurowski, Prószyński i S-ka, Warszawa 2004.
Google Scholar
Proust Marcel, O czytaniu, tłum. M.P. Markowski, [w:] tegoż, Pamięć i styl, Znak, Kraków 2000.
Google Scholar
Skwarczyńska Stanisława, Wstęp do nauki o literaturze. Tom I, Wydawnictwo PAX, Warszawa 1954.
Google Scholar
Sławek Tadeusz, A jeśli nie trzeba się uczyć…, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2021.
DOI: https://doi.org/10.31261/PN.4046
Google Scholar
Stempowski Jerzy, Księgozbiór przemytników, [w:] Polski esej literacki. Antologia, wybór i oprac. J. Tomkowski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2017.
Google Scholar
Swoboda Tomasz, Miłość Prousta, „Przegląd Polityczny” 2022, nr 174, online: http://przegladpolityczny.pl/milosc-prousta-tomasz-swoboda-pp-174-2022/ (dostęp 26.03.2023).
Google Scholar
Vincenz Stanisław, O książkach i czytaniu, [w:] tegoż, Po stronie dialogu, t. 1, PIW, Warszawa 1983.
Google Scholar
Żarczyńska Małgorzata, Historia, kultura, religia. Pisarstwo Józefa Czapskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2001.
Google Scholar
Authors
Tomasz Gruszczykkonteksty@ispan.pl
Uniwersytet Śląski w Katowicach Poland
https://orcid.org/0000-0001-5821-3250
Tomasz Gruszczyk – literaturoznawca, kulturoznawca, doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Instytucie Nauk o Kulturze Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Autor książek Czytanie filmu – oglądanie literatury. Propozycje interpretacji do spotkań edukacyjnych (2015) oraz Ocalające zatracenie. Rozważania o doświadczeniu, pamięci i pragnieniu w twórczości Zygmunta Haupta, Stanisława Czycza i Krzysztofa Vargi (2018).
Statistics
Abstract views: 113PDF downloads: 105
License
Copyright (c) 2024 Tomasz Gruszczyk

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.