The Envisioned Residence of Izabela Branicka née Poniatowska in the Royal Łazienki in Warsaw
Ryszard Mączyński
ryszard.maczynski@gmail.comNicolaus Copernicus University in Toruń (Poland)
https://orcid.org/0000-0002-2961-1329
Abstract
The article concerns the never constructed villa of Izabela Branicka née Poniatowska on the grounds of King Stanisław Augustus’s Łazienki Park in Warsaw. Several drawings of this building are held in the collection of the Print Room of the Warsaw University Library. Their analyses to date have not been comprehensive and their research interpretations proved to be flawed. The actual author of the designs created between 1782 and 1783 (in three major, differing versions) was the architect Stanisław Zawadzki. The Classicist building, inspired by the Hôtel Guimard in Paris (1770–1772, by Claude-Nicolas Ledoux), was to be distinguished by its classical form and striking austerity. At the time of their creation, the designs were avant-garde to an extent unrivalled in the Commonwealth of Poland and Lithuania, and were intended to reveal Zawadzki’s unparalleled talent in his rivalry with Domenico Merlini.
Keywords:
Izabela Branicka, née Poniatowska, Stanisław Zawadzki, Claude-Nicolas Ledoux, Domenico Merlini, Jakub Kubicki, Hôtel Guimard in Paris, The House of the Lady of Cracow, The Myślewicki Palace, The Royal Łazienki Park in Warsaw, Manorial architecture, Polish architecture of the 18th century, Classicism, EnlightenmentReferences
Bartczakowa, Aldona, i Irena Malinowska. Pałac Branickich. Warszawa: PWN, 1974.
Google Scholar
Batowski, Zygmunt. “Pałac Tyszkiewiczów w Warszawie. Dzieje budowy i dekoracji w XVIII wieku.” Opracowanie Natalia Batowska. Rocznik Historii Sztuki 1 (1956): 305–368.
Google Scholar
Batowski, Zygmunt, Natalia Batowska, i Marek Kwiatkowski. Jan Chrystian Kamsetzer, architekt Stanisława Augusta. Warszawa: PWN, 1978.
Google Scholar
Goncourt, Edmond de. La Guimard. D’après les registres des menus-plaisirs de la Bibliothèque de l’Opéra, etc., etc. Paris: Bibliothèque – Charpentier, 1893.
Google Scholar
Gutowska-Dudek, Krystyna. Rysunki z wilanowskiej kolekcji Potockich w zbiorach Biblioteki Narodowej, t. 4: Anonimy oraz Suplement. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2004.
Google Scholar
Jaroszewski, Tadeusz Stefan. Architektura doby Oświecenia w Polsce. Nurty i odmiany. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1971.
Google Scholar
Jaroszewski, Tadeusz Stefan. “Siedziba księcia Stanisława Poniatowskiego zwana Ustronie w Warszawie.” Materiały Muzeum Wnętrz Zabytkowych w Pszczynie 3 (1984): 51–77.
Google Scholar
Katalog rysunków z Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, cz. 1: Varsaviana. Rysunki architektoniczne, dekoracyjne, plany i widoki z XVIII i XIX wieku, opracowanie Teresa Sulerzyska, Stanisława Sawicka, przy współpracy Jadwigi Trenklerówny. Warszawa: PWN, 1967.
Google Scholar
Katalog rysunków z Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, cz. 2: Miejscowości różne. Rysunki architektoniczne, dekoracyjne, plany i widoki z XVIII i XIX wieku, opracowanie Teresa Sulerzyska. Warszawa: PWN, 1969.
Google Scholar
Kaufmann, Emil. Three Revolutionary Architects, Boulée, Ledoux and Lequeu. Philadelphia: The American Philosophical Society, 1952.
DOI: https://doi.org/10.2307/1005689
Google Scholar
Kwiatkowska, Maria Irena, Marek Kwiatkowski, i Krzysztof Wesołowski. Znane i nieznane. Rezydencje, ludzie, wydarzenia. Warszawa: PWN, 2001.
Google Scholar
Kwiatkowski, Marek. Łazienki. Warszawa: PWN, 1972.
Google Scholar
Kwiatkowski, Marek. “Nieznane projekty Stanisława Zawadzkiego.” Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 32, z. 2 (1987): 91–105.
Google Scholar
Kwiatkowski, Marek. Stanisław August, król-architekt. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1983.
Google Scholar
Kwiatkowski, Marek. Szymon Bogumił Zug. Architekt polskiego Oświecenia. Warszawa: PWN, 1971.
Google Scholar
Kwiatkowski, Marek. Wielka księga Łazienek. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2000.
Google Scholar
Lorentz, Stanisław. Natolin. Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie, 1948.
Google Scholar
Majewska-Maszkowska, Bożenna. Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej (1736–1816). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1976.
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. “Architekt Stanisław Zawadzki w Rzymie. Realia – fascynacje – profity = The Architect Stanisław Zawadzki in Rome. Reality – Fascination – Benefits.” Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 57, z. 3 (2012): 57–92.
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. “Korespondencja Stanisława Zawadzkiego w sprawie warszawskich kamienic Izabeli Branickiej (przyczynek do charakterystyki osoby architekta).” Biuletyn Historii Sztuki 48, nr 1 (1986): 3–18.
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. “Księcia Stanisława Poniatowskiego dom rezydencjonalno-handlowy w Chersoniu.” W Między architekturą nowoczesną a tradycyjną […] między konstrukcją a formą. Prace naukowe dedykowane Profesorowi Krzysztofowi Stefańskiemu, redakcja Piotr Gryglewski, Tadeusz Bernatowicz, Daria Rutkowska-Siudy, 204–224. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2020.
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. “Nowe oblicze oświeceniowej Warszawy – gmachy koszarowe projektowane przez Stanisława Zawadzkiego.” Biuletyn Historii Sztuki 81, nr 4 (2019): 601–626.
DOI: https://doi.org/10.36744/bhs.631
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. “Pałac w Walewicach i pałac w Małej Wsi, czyli rozważania o tym, jak w opinii potomnych uczeń zawłaszczył dzieła swego mistrza: Stanisława Zawadzkiego.” Sztuka i Kultura 3 (2015): 113–242.
DOI: https://doi.org/10.12775/SZiK.2015.006
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. Patron i jego budowniczy. Dzieje współpracy księcia Stanisława Poniatowskiego z architektem Stanisławem Zawadzkim. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2022 (w druku).
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. “Rzymskie sukcesy architekta Stanisława Zawadzkiego.” Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 47, z. 4 (2002): 370–393.
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. “Spór Hilarego Szpilowskiego ze Stanisławem Zawadzkim o zasady sztuki architektonicznej przy wznoszeniu koszar w Kamieńcu Podolskim.” Sztuka i Kultura 2 (2014): 145–278.
DOI: https://doi.org/10.12775/SZiK.2014.005
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. “Zawadzki i Kamsetzer – dowód przyjaźni i współpracy architektów. Rozważania o warszawskich pałacach Tyszkiewiczów i Raczyńskich.” Sztuka i Kultura 5 (2017–2018): 159–222.
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. “Zawadzki Stanisław.” W Allgemeines Künstlerlexikon. Die Bildenden Künstler aller Zeiten und Völker, t. 118. München: De Gruyter, 2022 (w druku).
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. “Zawadzki Stanisław.” W Słownik architektów i budowniczych środowiska warszawskiego XV–XVIII wieku, redakcja Paweł Migasiewicz, Hanna Osiecka-Samsonowicz, Jakub Sito, 484–497. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2016.
Google Scholar
Neufforge. Jean-François. Supplément au Recueil élémentaire d’architecture contenant plusieurs études des ordres d’architecture d’après l’opinion des Anciens et le sentiment des Modernes, divers entrecolonnements propres à l’ordonnance des façades, divers exemples de décorations extérieures et intérieures, etc., à l’usage des monuments sacrés, publics et particuliers…, [t. 1–2]. Paris: Chez l’Auteur, rue St. Jacques au Chariot d’or, s.a.
Google Scholar
Oleńska, Anna. “'Chciał pan podkomorzy mieć sielankę w naturze'. Na Książęcem wśród podwarszawskich ogrodów księcia Kazimierza Poniatowskiego.” W Elizeum – podziemny salon księcia dla przyjaciół i pięknych pań, redakcja Karol Guttmejer, 30–58. Warszawa: Miasto Stołeczne Warszawa i Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, 2016.
Google Scholar
Ostrowski, Teodor. Poufne wieści z oświeconej Warszawy. Gazetki pisane z roku 1782, opracowanie Roman Kaleta. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1972.
Google Scholar
Putkowska, Jolanta. “Warszawskie podmiejskie rezydencje Kazimierza Poniatowskiego przy ulicy Książęcej.” Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 54, z. 2 (2009): 17–40.
Google Scholar
Putkowska, Jolanta. Warszawskie rezydencje na przedmieściach i pod miastem w XVI–XVIII wieku. Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 2016.
Google Scholar
Raval, Marcel-Hubert. Claude-Nicolas Ledoux, 1736–1806, opracowanie Jean-Charles Moreux. Paris: Arts et métiers graphiques, 1945.
Google Scholar
Sawicka, Stanisława, i Teresa Sulerzyska. Straty w rysunkach z Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej 1939–1945. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 1960.
Google Scholar
Scarpetta, Guy. La Guimard. Paris: Editions Gallimard, 2008.
Google Scholar
Świtkowski, Piotr. Budowanie wiejskie dziedzicom dóbr i posesorom toż wszystkim jakążkolwiek zwierzchność po wsiach i miasteczkach mającym do uwagi i praktyki podane. Warszawa: Drukarnia Michała Grölla, 1782.
Google Scholar
Tatarkiewicz, Władysław. Łazienki warszawskie. Warszawa: Arkady, 1957.
Google Scholar
Tatarkiewicz, Władysław. Pięć studiów o Łazienkach Stanisława Augusta. Lwów: Książnica – Atlas, 1925.
Google Scholar
Tatarkiewicz, Władysław. Rządy artystyczne Stanisława Augusta. Warszawa: Tłocznia Władysława Łazarskiego, 1919.
Google Scholar
Vidler, Anthony. Claude-Nicolas Ledoux. Architecture and Utopia in the Era of the French Revolution. Basel: Birkhäuser Verlag, 2021.
DOI: https://doi.org/10.1515/9783035620832
Google Scholar
Authors
Ryszard Mączyńskiryszard.maczynski@gmail.com
Nicolaus Copernicus University in Toruń Poland
https://orcid.org/0000-0002-2961-1329
Statistics
Abstract views: 348PDF downloads: 224
License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
The author grants the publisher a royalty-free non-exclusive licence (CC BY 4.0) to use the article in Biuletyn Historii Sztuki, retains full copyright, and agrees to identify the work as first having been published in Biuletyn Historii Sztuki should it be published or used again (download licence agreement). The journal is published under the CC BY 4.0 licence. By submitting an article, the author agrees to make it available under this licence.
In issues from 1(2019) to 4(2022) all articles were published under the CC BY-NC-ND 4.0 licence. During this period the authors granted the publisher a royalty-free non-exclusive licence (CC BY-ND 4.0) to use their article in Biuletyn Historii Sztuki, retained full copyright, and agreed to identify the work as first having been published in our journal should it be published or used again.
Most read articles by the same author(s)
- Ryszard Mączyński, New Facet of Warsaw of the Enlightenment: Barracks Designed by Stanisław Zawadzki , Biuletyn Historii Sztuki: Vol. 81 No. 4 (2019): numer zwykły
- Ryszard Mączyński, Marek Kwiatkowski’s Scholarly Output , Biuletyn Historii Sztuki: Vol. 81 No. 3 (2019): Numer dedykowany prof. Markowi Kwiatkowskiemu
- Ryszard Mączyński, The Piarist Łukasz Ziemecki, Author of the Polychromes in Rzeszów and Łowicz. The Painter’s Life and Oeuvre in the Light of Archival Sources , Biuletyn Historii Sztuki: Vol. 86 No. 2 (2024)
- Ryszard Mączyński, A Panorama of Warsaw in the Walicki Palace at Mała Wieś – an Overlooked Work by Antoni Smuglewicz , Biuletyn Historii Sztuki: Vol. 86 No. 4 (2024)