Wystawy Towarzystwa Sztuk Pięknych w Gdańsku w latach 1835–1873: organizacja, zawartość, funkcje i rola

artykuł recenzowany

Marcin Tulibacki

marcintulibacki@gmail.com
Uniwersytet Gdański (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-0039-0195

Abstrakt

Celem artykułu jest określenie roli, jaką w lokalnym środowisku artystycznym oraz handlu sztuką odgrywały wystawy Towarzystwa Sztuk Pięknych w Gdańsku (Kunstverein zu Danzig), organizowane w latach 1835–1873, a także wskazanie innych związanych z nimi problemów badawczych. Na podstawie statutu, zachowanych katalogów wystaw oraz ksiąg rachunkowych stowarzyszenia przedstawiono metody organizacji wystaw, przeanalizowano ich funkcje, a także scharakteryzowano prezentowane na nich dzieła. Zbadano objazdowy charakter ekspozycji organizowanych w ramach Związku Wystawowego na Wschód od Łaby (Ausstellungsverband östlich der Elbe), ze szczególnym uwzględnieniem obecności dzieł artystów związanych z Gdańskiem.



Słowa kluczowe:

Gdańsk (Danzig), Towarzystwo Sztuk Pięknych w Gdańsku (Kunstverein zu Danzig), wystawy sztuki, malarstwo, życie artystyczne, mecenat, handel sztuką

Die Ausstellungskataloge des Königsberger Kunstvereins im 19. Jahrhundert. Redakcja Rudolf Meyer-Bremen. Köln–Weimar–Wien: Böhlau, 2005.
  Google Scholar

Barylewska-Szymańska, Ewa. „Muzealna topografia Gdańska w XIX i pierwszych dekadach XX wieku (do roku 1945)”. W: Teraźniejszość przeszłości. Muzealnictwo i historiografia w Gdańsku i na Pomorzu do roku 1945, redakcja Ewa Barylewska-Szymańska, 10–51. Gdańsk–Warszawa: Muzeum Gdańska, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN, 2021.
  Google Scholar

Börsch-Supan, Helmut. Die Deutsche Malerei von Anton Graff bis Hans von Marées, 1760–1870. München: C.H. Beck, Deutscher Kunstverlag, 1988.
  Google Scholar

Großmann, Joachim. Künstler, Hof und Bürgertum. Leben und Arbeit von Malern in Preußen 1786–1850. Berlin: Akademie Verlag, 1994.
  Google Scholar

Großmann, Joachim. „Verloste Kunst. Deutsche Kunstvereine im 19. Jahrhundert”. Archiv für Kunstgeschichte 76, nr 2 (1994): 351–364.
  Google Scholar

Historia Gdańska, t. 4, cz. 1: 1815–1920. Redakcja Edmund Cieślak. Sopot: Lex, 1998.
  Google Scholar

Holtz, Bärbel. „Kunstverein und Kunstmuseum in der Provinz. Die Kunst zwischen gesellschaftlicher Initiative, wirtschaftlichen Bedürfnis, regionalen Interessen und staatlicher Verantwortung”. W: Acta Borussica, redakcja Wolfgang Neugebauer, 1–53. Berlin: Akademie Verlag, 2012.
  Google Scholar

Holtz, Bärbel. „Das Kultusministerium und die Kunstpolitik 1808/17 bis 1933”. W: Acta Borussica, redakcja Wolfgang Neugebauer, 399–634. Berlin: Akademie Verlag, 2010.
  Google Scholar

Jooss, Birgit. „Kunstinstitutionen. Zur Entstehung und Etablierung des modernen Kunstbetriebs”. W: Geschichte der bildenden Kunst in Deutschland, t. 7: Vom Biedermeier zum Impressionismus, redakcja Hubertus Kohle, 188–211. München–Berlin–London–New York: Prestel, Deutscher Taschenbuch Verlag, 2008.
  Google Scholar

Kowalska, Helena. „Dzieje zbiorów malarstwa Muzeum Miejskiego w Gdańsku (Stadtmuseum) w latach 1870–1945”. W: Helena Kowalska, Straty wojenne Muzeum Miejskiego (Stadtmuseum) w Gdańsku. Seria nowa, t. 1: Malarstwo, 7–67. Gdańsk: Muzeum Narodowe w Gdańsku, 2017.
  Google Scholar

Kowalska, Helena. „Powstanie i działalność Towarzystwa Sztuk Pięknych w Gdańsku w świetle jego statutu”. W: Z dziejów kultury Pomorza XVIII–XX wieku, redakcja Józef Borzyszkowski, 64–80. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2001.
  Google Scholar

Meyer, Hans Bernhard. Hundert Jahre Kunstverein zu Danzig 1835–1935. Danzig: Selbstverlag, 1935.
  Google Scholar

Mielnik, Magdalena. Dobrzy przyjaciele, dobre przyjaciółki. Malarstwo w Gdańsku XIX wieku. Gdańsk: Muzeum Narodowe w Gdańsku, 2023.
  Google Scholar

Mielnik, Magdalena. „Krytyka artystyczna w Gdańsku w XIX i na początku XX wieku”. Pamiętnik Sztuk Pięknych 16 (2021): 35–41.
  Google Scholar

Mielnik, Magdalena. „Towarzystwo Przyjaciół Sztuki w Gdańsku (Kunstverein zu Danzig) 1835–1945. Zarys działalności”. Rocznik Gdański 81 (2021): 52–70.
  Google Scholar

Schmitz, Thomas. Die deutschen Kunstvereine im 19. und frühen 20. Jahrhundert. Ein Beitrag zur Kultur-, Konsum-, und Sozialgeschichte der bildenden Kunst im bürgerlichen Zeitalter. Neuried: Ars Una, 2001.
  Google Scholar

Telesko, Werner. „«Eine Wirklichkeit, die bis an die Illusion reicht!» Geschichtsmalerei und historische Buchillustration”. W: Geschichte der bildenden Kunst in Deutschland, t. 7: Vom Biedermeier zum Impressionismus, redakcja Hubertus Kohle, 269–279. München–Berlin–London–New York: Prestel, Deutscher Taschenbuch Verlag, 2008.
  Google Scholar

Tulibacki, Marcin. „Towarzystwo Sztuk Pięknych w Gdańsku jako członek Związku Wystawienniczego na Wschód od Łaby w latach 1836–1892”. W: Sztuki piękne w Gdańsku w długim XIX wieku, redakcja Ewa Barylewska-Szymańska, Magdalena Mielnik, 394–419. Gdańsk: Muzeum Gdańska, Muzeum Narodowe w Gdańsku, 2025.
  Google Scholar

Warkoczewska, Magdalena. „Towarzystwo Sztuk Pięknych w Poznaniu w latach 1837–1848. Przyczynek do kształtowania się mecenatu zbiorowego w pierwszej połowie XIX wieku”. Studia Muzealne 9 (1971): 7–20.
  Google Scholar

Warkoczewska, Magdalena. Wystawy Towarzystwa Sztuk Pięknych w Poznaniu (1837–1857). Warszawa–Poznań: Instytut Sztuki PAN, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1991.
  Google Scholar

Zeitler, Rudolf. „Kunstvereine im 19. Jahrhundert, meist in Deutschland und im Norden”. Abhandlungen der Braunschweigischen Wissenschaftlichen Gesellschaft 48 (1997): 167–220.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2025-12-18

Cited By / Share

Tulibacki, M. (2025). Wystawy Towarzystwa Sztuk Pięknych w Gdańsku w latach 1835–1873: organizacja, zawartość, funkcje i rola. Biuletyn Historii Sztuki, 87(4), 97–116. https://doi.org/10.36744/bhs.3724

Autorzy

Marcin Tulibacki 
marcintulibacki@gmail.com
Uniwersytet Gdański Polska
https://orcid.org/0000-0003-0039-0195

Marcin Tulibacki, magister nauk o sztuce (Instytut Historii Sztuki UG, 2022) i historii (Instytut Historii UG, 2023). Doktorant Szkoły Doktorskiej przy Wydziale Historycznym Uniwersytetu Gdańskiego w dyscyplinie nauk o sztuce. Zainteresowania naukowe skupia wokół malarstwa, grafiki, sztuki użytkowej i życia artystycznego XVIII–XX w. Członek Oddziału Warszawskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Towarzystwa „Dom Uphagena” w Gdańsku.



Statystyki

Abstract views: 94
PDF downloads: 6


Licencja

Prawa autorskie (c) 2025 Marcin Tulibacki

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W numerach od 1/2019 do 4/2022 wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.