The Wilanów Palace Fabrica under Elżbieta Sieniawska. Remarks on the Organization of a Magnate Construction Site in the 18th Centry
Rafał Nestorow
Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk (Poland)
https://orcid.org/0000-0002-8626-2356
Abstract
One of the more interesting periods in the history of the Wilanów Palace spanned 1720-29 when the former royal residence was owned by Elżbieta Sieniawska née Lubormiski, wife of the Grand Hetman of the Crown and Cracow Castellan. Interestingly, the resourceful magnate competed for the Palace in the suburbs of Warsaw against King Augustus II and she won the rivalry. At the point when Sieniawska acquired the key to the Wilanów Palace, the former residence of King Joh III Sobieski, it was in a deplorable state, while the ruined home farms did not yield expected income. In view of this Sieniawska decided to restore the financial liquidity to the estates there, which would allow to e.g. maintain the Palace. Elżbieta Sieniawska née Lubormiski was one of the major figures on the political and artistic arena of the Saxon era.
In her founding activity, Sieniawska clearly followed the Ciceronian principle: publicam magnificentiam diligit. Rich painting and sculptural decoration was a kind of a symbolical ‘costume’, and was perceived as such by the contemporary. A special role in consolidating the image of the powerful magnate was played by the Wilanów Palace former royal residence she purchased at Wilanów in the suburbs of Warsaw on 3 July 1720. This deal crowned the gradual purchase of the royal estates that Sieniawska took care of following the departure of Marie Casimire for Rome (she owned e.g. the Wysocko and Surochów Palaces and the Tarnopol estates). [On the date of its purchase, the Wilanów Palace was in a deplorable state]. Not only did Sieniawska renovate the run down Palace, but she also completed both lateral wings, additionally subtly interlacing her own family motif with the complex ideological programme of the residence of the ‘Polish Hercules’. The Wilanów Palace turned into a fashionable venue, frequently visited by leading magnates, including Augustus II himself.
Such a serious undertaking that the renovation and extension of the former royal residence implied required not only the involvement of an array of artists and craftsmen, but also clerks responsible for the supply of building materials, for paying the workers, and for the operating of the whole fabrica, namely the building workshop. The core of the team conducting the artistic and construction works on the Wilanów residence were the artists and craftsmen employed by Sieniawska at Łubnice, where she had her main residence modernized. They did not form any internal structure within the magnate’s court, but a hierarchized group of specialists reporting to Sieniawska’s architect Giovanni Spazzio who served not merely as the main designer, but also as the supervisor of all the artistic undertakings. As can be clearly seen in the sources, the workshop was not excessively numerous. Since its core was composed of several specialists, Sieniawska was obliged to resort to hired contractors. The leading role in this respect was played by the Warsaw circles represented e.g. by members of the Ceroni family; Giuseppe Fontana, a building contractor; Johann Georg Plersch, a sculptor; or Giuseppe Rossi, a painter, to name merely the major ones. Through the analysis of the preserved sources, the operations of that team of permanent and temporarily employed contractors could be precisely reconstructed, as could be the organization of the Palace fabrica. Its effective operating did not only depend on the artists, but also on the plenipotentiaries associated with land administration. A particular role of the Land Clerk, previously marginalized, was emphasized. Even less is known of other clerks involved in the fabrica (administrators, deputy starosts, administrators, governors, etc.). It was equally interesting to follow the financing of the works, the process of remunerating the artists. As was found, the role of particular importance was attributed to a local publican who had cash and appropriately paid it out against a written ‘assignment’.
Keywords:
The Wilanów Palace, Elżbieta Sieniawska née Lubormiski, Giovanni Spazzio, Giuseppe Fontana, Johann Georg Plersch, Giuseppe RossiReferences
Ad villam novam. Materiały do dziejów rezydencji, t. 1, oprac. Jakub Sito, red. Magdalena Gutowska, Warszawa 2008.
Google Scholar
Bąkowski-Kois Dariusz, Zarządcy dóbr Elżbiety Sieniawskiej – studium historii mentalności 1704-1726, Kraków 2005.
Google Scholar
Bernatowicz Aleksandra, „Rossi (Rossy, Rosy) Giuseppe”, [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.): malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 9, red. Małgorzata Bierncka, Warszawa 2013.
Google Scholar
Bohdziewicz Piotr, „Wilanów za Sieniawskiej”, Biuletyn Historii Sztuki, R. XVII: 1955, nr 3.
Google Scholar
Bohdziewicz Piotr, Korespondencja artystyczna Elżbiety Sieniawskiej z lat 1700-1729 w zbiorach Czartoryskich w Krakowie, Lublin 1964 (Towarzystwo Naukowe katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Rozprawy Wydziału Historyczno-Filologicznego, t. 30).
Google Scholar
Gajewski Jacek, „Architekci w służbie i na usługach hetmanowej Elżbiety Sieniawskiej”, [w:] Podług nieba i zwyczaju polskiego. Studia z historii architektury, sztuki i kultury polskiej ofiarowane Adamowi Miłobędzkiemu, Warszawa 1988.
Google Scholar
Gajewski Jacek, „Elżbieta Sieniawska i jej artyści. Z zagadnień organizacji pracy artystycznej i odbioru w XVIII wieku w Polsce”, [w:] Mecenas, kolekcjoner, odbiorca. Materiały z Sesji SHS. Katowice listopad 1981, Warszawa 1984.
Google Scholar
Karpowicz Mariusz, „Stiukatorzy wilanowscy XVIII wieku: Francesco Fumo i Pietro Innocente Comparetti”, Barok. Historia-Literatura-Sztuka, 1998, t. VI/1.
Google Scholar
Karpowicz Mariusz, Artisti Ticinesi in Polonia nella prima metá del ‘700, Ticino 1999.
Google Scholar
Komaszyński Marek, Maria Kazimiera D’Arquien Sobieska, królowa Polski 1641-1716, Kraków 1983.
Google Scholar
Kossarzecki Krzysztof, „Podziały dóbr Sobieskich w latach 1698-1699”, Studia Wilanowskie, 2004, t. 14.
Google Scholar
Link-Lenczowski Andrzej K., „Sieniawscy i Sobiescy po śmierci Jana III”, Acta Universitatis Wratislaviensis, 1984, nr 726: Historia 47.
Google Scholar
Link-Lenczowski Andrzej K., Popiołek Bożena, „Sieniawska z Lubomirskich Elżbieta Helena (1669-1729)”, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 37, Warszawa 1996.
Google Scholar
Ługowski Piotr, „Solari (Solary, Solario) Rocco (właśc. Giovanni Battista Rocco), [w:] Słownik architektów i budowniczych środowiska warszawskiego XV-XVIII wieku, red. Paweł Migasiewicz, Hanna Osiecka-Samsonowicz, Sito Jakub, Warszawa 2016.
Google Scholar
Nestorow Rafał, „Artyści i rzemieślnicy z krajów Monarchii Habsburskiej w służbie Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej”, [w:] Między Wrocławiem a Lwowem. Sztuka na Śląsku, w Małopolsce i na Rusi Koronnej od XVI do XVIII wieku. Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej, red. Andrzej Betlej, Katarzyna Brzezina, Piotr Oszczanowski, Wrocław-Kraków 2011.
Google Scholar
Nestorow Rafał, „Between art and politics. Wilanów in the times of Elżbieta Sieniawska neé Lubomirska (1720-1729)”, [w:] The Baroque villa. Suburban and Country Residences c. 1600-1800, red. Barbara Arciszewska, Wilanów 2009.
Google Scholar
Nestorow Rafał, „Dekoracja malarska sklepienia kościoła jezuitów pw. Najświętszej Maryi Panny w Jarosławiu autorstwa Giuseppe Rossiego. Uwagi na marginesie działalności fundatorskiej Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej”, [w:] Bazylika Matki Boskiej Bolesnej w Jarosławiu. Dzieje, ludzie i sztuka, red. Marek Miławicki OP, Rafał Nestorow, Kraków 2016 (Studia i Źródła Dominikańskiego Instytutu Historycznego w Krakowie, red. Tomasz Gałuszka OP, t. 16).
Google Scholar
Nestorow Rafał, „Jan Baptysta Dessieur – architekt, inżynier czy plenipotent Adama Mikołaja Sieniawskiego?”, Biuletyn Historii Sztuki, R. 71: 2009, nr 3.
Google Scholar
Nestorow Rafał, „Magna pompa et splendido aparatu. Ceremonia pogrzebowa hetmana Adama Mikołaja Sieniawskiego we Lwowie i Brzeżanach w r. 1726”, [w:] Sztuka kresów wschodnich, t. 6, Kraków 2006.
Google Scholar
Nestorow Rafał, „Pies w niedźwiedziej skórze. Raz jeszcze o dekoracji rzeźbiarskiej wilanowskiej bramy głównej”, Roczniki Humanistyczne, 2017, t. LXV, z. 4.
DOI: https://doi.org/10.18290/rh.2017.65.4-2
Google Scholar
Nestorow Rafał, „Sieniawscy w Warszawie czasów Augusta II. Kilka uwag o wzajemnych relacjach artystycznych”, [w:] Kultura artystyczna Warszawy XVII-XXI w., red. Zbigniew Michalczyk, Andrzej Pieńkos, Michał Wardzyński, Warszawa 2010.
Google Scholar
Nestorow Rafał, „Spazzio (Spazio, Spacy, Spatz) Giovanni (Jan)”, [w:] Słownik architektów i budowniczych środowiska warszawskiego XV-XVIII wieku, red. Paweł Migasiewicz, Hanna Osiecka-Samsonowicz, Sito Jakub, Warszawa 2016.
Google Scholar
Nestorow Rafał, „Stolarz czy architekt? Przypadek Konrada Kotschenreitera”, [w:] Między Wrocławiem a Lwowem. Sztuka na Śląsku, w Małopolsce i na Rusi Koronnej od XVI do XVIII wieku. Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej, red. Andrzej Betlej, Katarzyna Brzezina, Piotr Oszczanowski, Wrocław-Kraków 2011.
Google Scholar
Nestorow Rafał, „Tajemnicze okoliczności śmierci Giovanniego Spazzia, nadwornego architekta Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej. Przyczynek do biografii”, Biuletyn Historii Sztuki, R. LXXVIII: 2016, nr 3.
Google Scholar
Nestorow Rafał, „Wilanowski epizod Johanna Georga Plerscha w świetle nieznanych materiałów archiwalnych”, Studia Wilanowskie, 2011, t. 18.
Google Scholar
Nestorow Rafał, Pro domo et nomine suo. Fundacje i inicjatywy artystyczne Adama Mikołaja i Elżbiety Sieniawskich, Warszawa 2016.
Google Scholar
Nestorow Rafał, Sito Jakub, Rezydencja i dobra wilanowskie w XVIII wieku w świetle archiwaliów z Biblioteki Czartoryskich, Wilanów 2010.
Google Scholar
Nowak Janusz, „Dobra i zamek w Spytkowicach za czasów Sieniawskich i Czartoryskich (1704-1782)”, Krakowski Rocznik Archiwalny , 2009, t. 14.
Google Scholar
Nowak Janusz, „Dobra wilanowskie za Elżbiety Sieniawskiej 1720-1729 w świetle archiwaliów Biblioteki Czartoryskich w Krakowie”, Studia Wilanowskie, 2003, t. 14.
Google Scholar
Popiołek Bożena, Królowa bez korony. Studium z życia i działalności Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej, ok. 1669-1729, Kraków 1996.
Google Scholar
Saratowicz Anna, Pałac Przebendowskich, Warszawa 1990.
Google Scholar
Sito Jakub, ,,Deybel (Teubel, Teuble, Teubler, Deibler) Johann Sigmund (Jan Zygmunt) von Hammerau”, [w:] Słownik architektów i budowniczych środowiska warszawskiego XV-XVIII wieku, red. Paweł Migasiewicz, Hanna Osiecka-Samsonowicz, Sito Jakub, Warszawa 2016.
Google Scholar
Sito Jakub, „Debiut Johanna Georga Plerscha w «fabryce» pałacowej w Wilanowie”, Studia Wilanowskie, 2011, t. 18.
Google Scholar
Sito Jakub, Wielkie warsztaty rzeźbiarskie warszawy doby saskiej. Modele kariery – formacja artystyczna – organizacja produkcji, Warszawa 2013.
Google Scholar
Słaby Agnieszka, Rządziocha oleszycka. Dwór Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej jako przykład patronatu kobiecego w czasach saskich, Kraków 2014.
Google Scholar
Smoleńska Barbara, „Z dziejów dóbr wilanowskich w XVI-XVIII wieku”, Rocznik Warszawski, R. XV: 1979.
Google Scholar
Wyszomirska Monika, „Fontana (Fontanna, Fontani) Giuseppe Giacomo (Józef)”, [w:] Słownik architektów i budowniczych środowiska warszawskiego XV-XVIII wieku, red. Paweł Migasiewicz, Hanna Osiecka-Samsonowicz, Sito Jakub, Warszawa 2016, s. 132-133.
Google Scholar
Authors
Rafał NestorowInstytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk Poland
https://orcid.org/0000-0002-8626-2356
Statistics
Abstract views: 328PDF downloads: 247
License
Copyright (c) 2019 Biuletyn Historii Sztuki
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
