Lata 40., lata 50. – sztuka polska widziana na nowo
Marta Leśniakowska
marta.lesniakowska@ispan.plInstytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-9847-6765
Abstrakt
Jak dzisiaj widzimy i interpretujemy sztukę lat 40. i 50. XX wieku? Książka wrocławskiej historyczki sztuki Anny Markowskiej, zatytułowana Sztuka i rewolucja. Wieloperspektywiczne ujęcie sztuki polskiej zaraz po wojnie (2022), wpisuje się w aktualny zwrot nowego zainteresowania sztuką tuż powojenną. Jest to fundowane na gruncie rewizjonistycznej historii sztuki i preposteryjności, co pozwala podjąć próbę nowego zarysowania krajobrazu kulturowego/artystycznego tamtych czasów i przybliżenia odpowiedzi na nierozstrzygnięte pytanie: w jaki sposób złożoność ówczesnych nastrojów społecznych i napięcia polityczne znalazły swoje odzwierciedlenie w tamtej kulturze artystycznej. Narracja Markowskiej jest asamblażowa, wieloaspektowa/wieloperspektywiczna, łączy procesy fundowania nowego państwa z rewolucją nowoczesności w zmienionej sytuacji ustrojowej. Rewizjonizm badawczy aktualnych praktyk historiograficznych (mikrohistoria, historia horyzontalna, preposteryjność) pozwala odsłonić niedostrzegane, pomijane, ignorowane czy bagatelizowane kwestie i zapoznanych artystów i przygląda się z innej niż dotąd perspektywy kwestiom kulturowym i społecznym. Sygnalizują je tytuły pięciu części/rozdziałów, gdzie odsłaniane są „ślepe plamki” historii sztuki jako dyscypliny naukowej, która monopolizuje relacje ze sztuką. Stawia to nowe postulaty wobec dzisiejszej historii sztuki, jeśli ma ona znowu odzyskać swoją pozycję wśród nauk humanistycznych. Rewizja powojennego krajobrazu artystycznego dekonstruuje dotychczasowe pole sztuki jako konstruktu o określonych funkcjach politycznych/ideologicznych zorganizowanych wokół mitologii „wielkich artystów” i autorytaryzmu „władzy ekspertów”. Publikacja korzystając niekanonicznie z różnych strategii badawczych: mikrohistorii, studiów przypadków (case studies) czy historii horyzontalnej, jest przykładem aktualnej w humanistyce eseistyki naukowej i narratywizmu, odpowiadając nie „co”, ale „kto mówi”.
Słowa kluczowe:
Anna Markowska, sztuka, historia sztukiAutorzy
Marta Leśniakowskamarta.lesniakowska@ispan.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0002-9847-6765
Marta Leśniakowska – doktor habilitowana, historyczka i krytyczka sztuki, profesor w Instytucie Sztuki PAN, wykładowczyni akademicka. Prowadzi badania w ujęciu transdyscyplinarnym i antropologiczno-kulturowym z zakresu architektury, kultury wizualnej, metodologii i nowej historii sztuki w pespektywie nowej humanistyki. Autorka dziesięciu książek, wielu tekstów naukowych i z obszaru krytyki artystycznej. Promotorka dziesięciu doktoratów w dyscyplinie nauk o sztuce. Członkini zespołów eksperckich i recenzenckich (m.in. w MNiSW, Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, przy Prezydencie m.st. Warszawy ds. Dziedzictwa Kulturowego Warszawy i Historycznych Pracowni Artystycznych) oraz rad programowych instytucji kultury (m.in. do 2017 roku w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki) i fundacji. Kuratorka i jurorka wystaw fotografii oraz konkursów, m.in. w Instytucie Teatralnym, Narodowym Instytucie Architektury i Urbanistyki, MKiDN. Stypendystka PAN i MKiDN. Odznaczona medalami Bene Merenti (nadany za wybitne osiągnięcia dydaktyczne w 2021 roku) oraz Zasłużona Kulturze Gloria Artis (nadany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2014 roku). Poza pracą naukową uprawia fotografię-sztukę, reprezentując postawę artysty-badacza (art-based-research); jej prace znajdują się w zbiorach prywatnych w kraju i za granicą, w Muzeum Narodowym we Wrocławiu i Muzeum w Bydgoszczy.
Statystyki
Abstract views: 12PDF downloads: 15
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Marta Leśniakowska

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Inne teksty tego samego autora
- Marta Leśniakowska, Kamień, bluszcz i zmysły , Konteksty. Polska Sztuka Ludowa: Tom 347 Nr 4 (2024): „Po tej i po tamtej stronie” – paradoksy komunikacji