Ameryka Giżyckiego: „natychmiastowy” ruch obrazów

Filip Lipiński

doi:10.36744/k.3522

Ameryka Giżyckiego: „natychmiastowy” ruch obrazów

Artykuł recenzowany

Filip Lipiński

filip.lipinski@amu.edu.pl
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-4806-2281

DOI: https://doi.org/10.36744/k.3522

Abstrakt

Artykuł dotyczy pisarstwa oraz aktywności fotograficznej Marcina Giżyckiego, wybitnego historyka sztuki, filmoznawcy, twórcy filmów i fotografa. Jednocześnie ramą, która łączy dyskutowane tu, rozmaite aspekty jego działalności jest refleksja nad Ameryką i kulturą Stanów Zjednoczonych. W pierwszej części tekstu wskazuję na niecodzienną interdyscyplinarność Giżyckiego, który łączył kompetencję i wykształcenie historyka sztuki z zaprzątającymi go od początku działalności akademickiej i popularyzatorskiej badaniami nad filmem. Następnie odnoszę się do jego refleksji nad statusem Ameryki jako mitu, wyobrażeniowo-dyskursywnej sfery przekraczającej geopolityczne granice Stanów Zjednoczonych, wykształconej tak przez Amerykanów jak i – przede wszystkim, choć nie tylko – Europejczyków. W tym kontekście osadzam też główny przedmiot analizy, czyli fotograficzną twórczość Giżyckiego, zwłaszcza ulubioną przez niego fotografię polaroidową. Dokonuję refleksji nad specyfiką fotografii natychmiastowej, łącząc ją z szerszym kontekstem amerykańskiej wizualności. Omawiam polaroidowe kolaże Giżyckiego, zwłaszcza te zawierające charakterystyczny motyw strzałki – indeksu. Uważam, że kolaże lub mozaiki z polaroidów, choć operują zatrzymanym obrazem, mają charakter filmowy, ujawniający ruch i dynamikę nieskończonego odsyłania znaczących, specyficzną dla poststrukturalistycznej refleksji nad Ameryką. Twierdze, że za pomocą swoich fotografii Giżycki włączył się nie tylko w długą tradycję fascynacji amerykańską ikonosferą, ale również ową sferę współtworzył.

Słowa kluczowe:

Marcin Giżycki, Ameryka, fotografia natychmiastowa, polaroid, indeks

Bibliografia

Annette Michelson (wywiad) w: Avant-Doc: Intersections of Documentary and Avant-Garde Cinema, red. Scott MacDonald Oxford: Oxford Scholarship Online, 2014, online, bez numeracji stron (DOI: DOI:10.1093/acprof:oso/9780199388707.003.0002, dostęp: 20.08.2024).
Google Scholar

Augé, Marc, Nie-miejsca. Wprowadzenie do antropologii nowoczesności, przeł. Roman Chymkowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.
Google Scholar

Baudrillard, Jean, Ameryka, przeł. Renata Lis, Sic!, Warszawa 2001 [1986].
Google Scholar

Benjamin, Walter, Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej, w: tegoż, Anioł historii. Eseje, szkice, fragmenty, przeł. Krystyna Krzemieniowa, Hubert Orłowski i Janusz Sikorski, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1996. s. 201–240.
Google Scholar

Bergson, Henri Materia i pamięć. Esej o stosunku ciała do ducha, przeł. Romuald J. Weksler- Waszkinel, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.
Google Scholar

Buczyńska-Garewicz, Hanna, Semiotyka Peirce’a, Polskie Towarzystwo Semiotyczne, Warszawa 1994
Google Scholar

Carlo Ludovico Ragghianti and the Cinematic Nature of Vision, red. Marco Scotini, Charta/Fondazione Ragghianti, Milan 2000;
Google Scholar

Faure, Élie, The Art of Cineplastics, przeł. Walter Pach, The Four Seas Company, Boston 1923;
Google Scholar

Gemünden, Gerd, Framed Visions. Popular Culture, Americanization, and the Contemporary German and Austrian Imagination, The University of Michigan Press, Ann Arbor 2001, s. 20.
Google Scholar

Giżycki, Marcin, Ameryka zrobiona z kina, „Kwartalnik Filmowy” 1999, 26-27, s. 337.
Google Scholar

Giżycki, Marcin, Awangarda wobec kina. Film w kręgu polskiej awangardy artystycznej dwudziestolecia międzywojennego, Wydawnictwo Małe, Warszawa 1996.
Google Scholar

Giżycki, Marcin, Czy Baudrillard widział Zabriskie Point?, „Kino” 1992, 3, s.2-7.
Google Scholar

Giżycki, Marcin, Kino-media-sztuka-twórcy. Szkice, Wydawnictwo PTJAK, Warszawa 2016.
Google Scholar

Giżycki, Marcin, Koniec I co dalej? Szkice o postmodernizmie, sztuce współczesnej i końcu wieku, Słowo-Obraz-Terytoria, Gdańsk 2001.
Google Scholar

Giżycki, Marcin, Wenders do domu! Europejskie filmy o Ameryce i ich recepcja w Stanach Zjednoczonych, Słowo-Obraz-Terytoria, Gdańsk 2006.
Google Scholar

Giżycki, Marcin, Znaki Ameryki, katalog wystawy w Małej Galerii, CSW, z tekstami Marcina Giżyckiego i Agnieszki Taborskiej, Centrum Sztuki Współczesnej, Warszawa 1994 (bez numeracji stron).
Google Scholar

Hamman, Christoph, Indeks, ikona i symbol. O stosunku fotografii, historii (czasu) i pamięci, „Kultura i społeczeństwo”, 2011, 4, s. 107-127.
Google Scholar

Hauser, Arnold, Społeczna historia sztuki i literatury (t. II), przeł. Janina Ruszczycówna, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1974 [1951];
Google Scholar

Kafka, Franz, Ameryka, tłum. Juliusz Kydryński, Czytelnik, Warszawa 1989.
Google Scholar

Kanicki, Witold, Wacław Nowak. Polaroid – fotografia z importu, Wolno/Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu, Poznań 2021.
Google Scholar

Lipiński, Filip, Ameryka. Rewizje wizualnej mitologii Stanów Zjednoczonych, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2021.
Google Scholar

Lipiński, Filip, Historia sztuki wobec kina i studiów nad filmem, w: Historia sztuki dzisiaj, red. Jarosław Jarzewicz, Janusz Pazder, Tadeusz J. Żuchowski, Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Warszawa 2010, s. 149-161.
Google Scholar

Lipiński, Filip, Hopper wirtualny. Obrazy w pamiętającym spojrzeniu, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika, Toruń 2013.
Google Scholar

Luce, Henry, The American Century, „Life” 1941, 17 February, s. 61–65.
Google Scholar

Miłosz, Czesław, Widzenia nad Zatoką San Francisco, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1989.
Google Scholar

Mitchell, William J. T., Czego chcą obrazy?, w: tegoż, Czego chcą obrazy? Pragnienia przedstawień, życie i miłości obrazów, przeł. Łukasz Zaremba, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2013, s. 65-87.
Google Scholar

Sienkiewicz, Henryk, Listy z podróży do Ameryki, Wydawnictwo SBM, Warszawa 20022;
Google Scholar

Taborska, Agnieszka, Okruchy amerykańskie, ze zdjęciami Marcina Giżyckiego, Wydawnictwo Książkowe Twój Styl, Warszawa 2006 [1995], s. 164.
Google Scholar

Tocqueville de, Alexis O demokracji w Ameryce, przeł. Marcin Król, Barbara Janicka, Aletheia, Warszawa 2019 [1835].
Google Scholar

Venturi, Robert, Denise Scott Brown, Steven Izentour, Learning from Las Vegas, MIT Press, Cambridge, MA 2005 [1972]
Google Scholar

Pobierz

Opublikowane

2025-04-29

Cited By / Share

Lipiński, F. (2025) „Ameryka Giżyckiego: «natychmiastowy» ruch obrazów”, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 348(1), s. 154–164. doi: 10.36744/k.3522.

Autorzy

Filip Lipiński
filip.lipinski@amu.edu.pl
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Polska
https://orcid.org/0000-0002-4806-2281

Filip Lipiński – dr hab., prof. UAM, historyk sztuki, amerykanista, pracuje w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jego zainteresowania naukowe koncentrują się na sztuce nowoczesnej i współczesnej, historii sztuki amerykańskiej, teorii historii sztuki, a ostatnio także na relacjach interdyscyplinarnych między historią sztuki i filmoznawstwem. Autor książek Ameryka. Rewizje wizualnej mitologii Stanów Zjednoczonych (2021), Hopper wirtualny. Obrazy w pamiętającym spojrzeniu (2013) oraz licznych artykułów naukowych w takich czasopismach jak „Oxford Art Journal”, „Kwartalnik Filmowy”, „Artium Quaestiones”, „RIHA Journal”. Badania prowadził między innymi dzięki stypendiom i stażom badawczym Fundacji Fulbrighta (City University of New York, 2007–2008), Terra Foundation for American Art (Terra Summer Residency, Giverny, 2008; Terra Travel Research Grant, Nowy Jork–Berkeley–Los Angeles, 2013), JFK Institut Research Grant (Freie Universität Berlin, 2019), Fundacji Kościuszkowskiej (University of Southern California – Getty Research Center, Los Angeles, 2019). Zastępca redaktora naczelnego czasopisma „Artium Quaestiones”, tłumacz tekstów naukowych.