Ból bez sensu

Ryszard Koziołek

doi:10.36744/k.3721

Ból bez sensu

Artykuł recenzowany

Ryszard Koziołek

ryszard.koziolek@us.edu.pl
Instytut Polonistyki, Uniwersytet Śląski (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-8845-233X

DOI: https://doi.org/10.36744/k.3721

Abstrakt

Artykuł prowadzi refleksję o przyczynach trudnej dyskursywizacji bólu, pomimo jego powszechnej obecności w ludzkim życiu oraz w dyskursach wielu dyscyplin. Problem hermeneutyczny wynika m.in. z faktu radykalnej indywidualność doświadczenia bólu oraz jego nie referencyjności. W symboliczny ujęciu problem przybiera formę trójkąta, w którym indywidualne doświadczenie zajmuje jego ciemne wnętrze, a trzy boki blokują jego sensowną komunikację. Pierwszą z nich jest niereferencyjność bólu: nie posiada on intersubiektywnego odniesienia, które pozwalałoby na jego obiektywizację i uspołecznienie bólu. Drugą przeszkodą w komunikacji bólu jest jego nagłość i imperatyw artykulacji. Ciało bolące w naturalny sposób dąży do wyrażenia swojego stanu, czy to poprzez mowę, czy przez inne formy ekspresji. Jednakże sam akt artykulacji nie prowadzi do skutecznej komunikacji, gdyż ból, mimo swojej oczywistości dla doświadczającego, pozostaje trudno pojmowalny dla innych. Trzecia przeszkoda to strukturalna niewyrażalność bólu w języku, którego formy i środki pozostają nieadekwatne wobec rzeczywistego doświadczenia. W obliczu tego impasu wyrażania bólu sztuka okazuje się jedynym medium pozwalającym na otwarcie szczeliny sensu w zamkniętym dla języka doświadczeniu cierpiącego ciała.

Słowa kluczowe:

ból, przedstawienie, sens, niszczenie języka

Bibliografia

Bauman, Zygmunt, Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika 1995.
Google Scholar

Bonowicz, Wojciech, Dziennik pocieszenia. Kraków: Wydawnictwo Znak 2024.
Google Scholar

Delsol, Chantal, Koniec świata chrześcijańskiego. Przełożył Piotr Napiwodzki. Kraków: Wydawnictwo WAM 2023.
Google Scholar

Herbert, Zbigniew, Pal, Podróż do Krakowa, Wstyd. W tegoż: Wybór poezji. Wstęp i opracowanie Małgorzata Mikołajczak. Wrocław: Ossolineum 2018.
Google Scholar

Kafka, Franz, Wyrok. Przełożył Juliusz Kydryński. W tegoż: Wybór prozy Wstęp i opracowanie Łukasz Musiał. Wrocław: Ossolineum 2018.
Google Scholar

Konopnicka, Maria, Anusia. W: tejże Nowele, t. 1. Opracowała Alina Brodzka. Warszawa: Czytelnik, 1962.
Google Scholar

Miłosz, Czesław, Rodzinna Europa. Paryż: Instytut Literacki 1980.
Google Scholar

Nietzsche, Fryderyk, Wiedza radosna. Przełożyła Małgorzata Łukasiewicz. Gdańsk: słowo/ obraz terytoria 2008.
Google Scholar

Nietzsche, Fryderyk, Notatki z lat 1887-1889, w tegoż: Dzieła wszystkie, t. 13. Przełożył Paweł Pieniążek. Łódź: oficyna, 2012.
Google Scholar

Różewicz, Tadeusz, Francis Bacon czyli Diego Velázquez na fotelu dentystycznym. W tegoż: Wybór poezji. Wstęp i opracowanie A. Skrendo. Wrocław: Ossolineum 2016.
Google Scholar

Scarry, Elaine, Ból. Konstruowanie i dekonstruowanie świata w obliczu cierpienia. Przekład Joanna Bednarek. Warszawa: PWN 2019.
Google Scholar

Sienkiewicz, Henryk, Pan Wołodyjowski. Warszawa: PIW 1964.
Google Scholar

Sontag, Susan, Widok cudzego cierpienia. Przełożył Sławomir Magala. Kraków: Wydawnictwo Karakter 2010.
Google Scholar

Pobierz

Opublikowane

2025-04-29

Cited By / Share

Koziołek, R. (2025) „Ból bez sensu”, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 348(1), s. 26–31. doi: 10.36744/k.3721.

Autorzy

Ryszard Koziołek
ryszard.koziolek@us.edu.pl
Instytut Polonistyki, Uniwersytet Śląski Polska
https://orcid.org/0000-0002-8845-233X

Ryszard Koziołek – literaturoznawca, eseista, profesor w Instytucie Polonistyki Uniwersytetu Śląskiego. W 2010 roku otrzymał Nagrodę Literacką Gdynia w kategorii „Eseistyka” za książkę Ciała Sienkiewicza. Studia o płci i przemocy. Członek jury Nagrody Literackiej Nike w latach 2012–2015. Stały współpracownik „Tygodnika Powszechnego”, „Polityki” i radia Nowy Świat. W 2016 roku jego książka Dobrze się myśli literaturą została uhonorowana Śląskim Wawrzynem Literackim. W 2017 roku otrzymał Nagrodę im. Kazimierza Wyki za wybitne osiągnięcia w dziedzinie eseistyki oraz krytyki literackiej i artystycznej. Ostatnio opublikował książkę Czytać, dużo czytać (2023).