Papier i pamięć

Maciej Tramer

doi:10.36744/k.4401

Paper and Memory

Not reviewed, Submitted 11.04.2025, Accepted 1.09.2025

Maciej Tramer

tramer@poczta.gm
Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Śląski (Poland)
https://orcid.org/0000-0001-5395-5415

DOI: https://doi.org/10.36744/k.4401

Abstract

The article explores the impact that the circumstances surrounding a text can have on the manner in which it later enters the consciousness of its readers. The poem subjected to particular attention is the well-known Elegia [o chłopcu polskim] (Elegy [for a Polish Boy]) by Krzysztof Kamil Baczyński, along with the significant change to its title made by the poet’s mother. As a result of this alteration, the text underwent a sui generis Polonization, and the allusion to Heinrich Heine’s poem Enfant perdu was effectively obscured. The article raises questions about the extent to which the poet’s tragic fate may have influenced both Stefania Baczyńska and Kazimierz Wyka, who prepared the first non-underground selection of the young poet’s work – a volume in which Elegy… was first published. Clues for these considerations are found in the previously unknown correspondence between Baczyński’s mother and Jerzy Andrzejewski, as well as in Wyka’s recollections from his first post-war visits to the totally destroyed city of Warsaw. The article was written and presented in Drohobych, Ukraine, on November 19, 2023.

Keywords:

materiality of text, poetry, manuscript, war

References

Baczyńska, Stefania. List do Jerzego Andrzejewskiego, 3 listopada 1945 r., rękopis. Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Sygn. 1587, k. 81.
Google Scholar

Baczyńska, Stefania. List do Jerzego Andrzejewskiego, rękopis, z 25 marca 1946 r. Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Sygn. 1587, k. 84.
Google Scholar

Baczyński, Krzysztof Kamil. Kodeks 1942-1943. Rękopis. Biblioteka Narodowa, sygn. Rps 7970 II. Dostęp online: https://polona.pl/item-view/35288922-deaa-4012-929e-bfb9aaae95f9?page=67 (dostęp 17 listopada 2023).
Google Scholar

Baczyński, Krzysztof Kamil. Śpiew z pożogi. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza "Wiedza", 1947.
Google Scholar

Bornstein, George. Jak czytać stronę. Modernizm i materialność tekstu. Przeł. Joanna Sobesto. „Wielogłos” 2017, nr 1: 7–37.
Google Scholar

Heine, Henryk. „Enfant perdu.” Przeł. Aleksander Kraushar. W Dzieła wybrane, t. 1, wyb. i red. Adolf Sowiński. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1956.
Google Scholar

Odpisy wierszy Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Biblioteka Narodowa, sygn. Rps 7987 III. Dostęp online: https://polona.pl/item-view/29ab5cab-9de3-4e94-9500-827a1535ce70?page=348 (dostęp 17 listopada 2023).
Google Scholar

Opacki, Ireneusz. Król Duch, Herostrates i codzienność. Katowice: PARA, 1997.
Google Scholar

Tramer, Maciej. „Bez brudnopisu. Układanie Baczyńskiego.” Forum Poetyki 21 (2020): 130–144.
DOI: https://doi.org/10.14746/fp.2020.21.26057 Google Scholar

Ukrainka, Lesia. „Z Geine: Enfant perdu.” Vilna Ukrayina, nr 3 (1906): 39. Dostęp online: https://diasporiana.org.ua/periodika/vilna-ukrayina-1906-ch-3/.
Google Scholar

Wyka, Kazimierz. Życie na niby. Pamiętnik po klęsce. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1984.
Google Scholar

Download

pdf (Język polski)

Published

2025-12-17

Cited by

Tramer, M. (2025) “Paper and Memory”, Konteksty, 350(3), pp. 70–73. doi: 10.36744/k.4401.

Authors

Maciej Tramer
tramer@poczta.gm
Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Śląski Poland
https://orcid.org/0000-0001-5395-5415

Maciej Tramer – literaturoznawca, dr hab. prof. Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Autor książek: Literatura i skandal. Na przykładzie okresu międzywojennego (2000), Rzeczy wstydliwe, a nawet mniej ważne (2007), Brudnopis in blanco. Rzecz o poezji Władysława Broniewskiego (2010) oraz Wszystko zmienne. Pięć szkiców o Władysławie Broniewskim (2021). Opracował Pamiętnik (2013) i Publicystykę (2016) Władysława Broniewskiego.