Współczucie, mądrość, wyzwolenie: Wątki buddyjskie w twórczości Richarda Wagnera

Marcin  Trzęsiok

doi:10.36744/k.3689

Współczucie, mądrość, wyzwolenie

Wątki buddyjskie w twórczości Richarda Wagnera

Artykuł recenzowany

Marcin Trzęsiok

marcin.trzesiok@gmail.com
Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-3843-0877

DOI: https://doi.org/10.36744/k.3689

Abstrakt

Richard Wagner uważał się za buddystę. Jego buddyzm zabarwiony był wprawdzie ideologiami XIX-wiecznymi, ale osadzony tak rzetelnie, jak było to możliwe, w dostępnych wówczas opracowaniach naukowych (Bournouf, Koeppen, Oldenberg) oraz w filozofii Schopenhauera, która nadała decydujący impuls tym zainteresowaniom. Inspiracje Schopenhauerem widoczne są zwłaszcza w Parsifalu, w którym dokonuje się – w duchu Świata jako woli i przedstawienia – synteza buddyzmu i chrześcijaństwa. W swych notatkach kompozytor-poeta pozostawił klucz do interpretacji swych dzieł w duchu buddyjskim: „nirwanę” łączy on z „nocą” i „prawdą”, „brahmana” – ze „świtem/zmierzchem” i „muzyką”, zaś „samsarę” kojarzy z „dniem” i „poezją”. Najważniejsze przejawy tych koncepcji (w Tristanie i Parsifalu) przedstawione są tu, z przytoczeniem nowszych badań autorów niemieckich, po raz pierwszy w języku polskim. Okazuje się bowiem, że ten najistotniejszy wręcz aspekt ideowy arcydzieł Wagnera był jak dotąd niemal zupełnie pomijany w rodzimej literaturze przedmiotu.

Słowa kluczowe:

Richard Wagner, buddyzm, cierpienie

Bibliografia

Borchmeyer, Dieter, „…sehnsüchtig blicke ich oft nach dem Land Nirwana…“. Richard Wagners buddhistische Christentum, „Wagnerspectrum” 2007, nr 2, s. 15-34
Google Scholar

Hartwich, Wolf-Daniel, Auslöschung. Richard Wagner und die buddhistische Mythologie des Jenseits, w: „Wagnerspectrum“ 2007, nr 2, s. 85-96
Google Scholar

Kania, Ireneusz ,Ścieżka nocy, Znak, Kraków 2001
Google Scholar

Kania, Ireneusz, Trzy przypisy do naszych czasów, Austeria, Kraków-Budapeszt-Syrakuzy 2023
Google Scholar

Kienzle, Ulrike, Tönendes Nirvāna. Von der muskalischen Aufhebung der Zeit in Wagners Tristan und Parsifal, „Wagnerspectrum“ 2007, nr 2, s. 35-54
Google Scholar

Pieśni mniszek. Therīgātā, przekład i wprowadzenie Joanna Gruszewska, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2022
Google Scholar

Płomień rozgorzał w Kalifornii. Z Ireneuszem Kanią i Tadeuszem Sławskiem rozmawia Andrzej Franaszek, „Tygodnik Powszechny” 40/2011, https://www.tygodnikpowszechny.pl/plomien-rozgorzal-w-kalifornii-141048 [dostęp: 17 VIII 2024]
Google Scholar

Sęp-Szarzyński, Mikołaj, Rytmy albo wiersze polskie oraz cykl erotyków, opracował i wstępem poprzedził Julian Krzyżanowski, Biblioteka Narodowa, Wrocław 1973
Google Scholar

Suttanipāta. Zbiór nauk buddyzmu pierwotnego, przełożył z języka palijskiego oraz opatrzył przedmową i przepisami Ireneusz Kania, Biblioteka Kwartalnika Kronos, Warszawa 2023
Google Scholar

Pobierz

Opublikowane

2025-04-29

Cited By / Share

Trzęsiok, M. . (2025) „Współczucie, mądrość, wyzwolenie: Wątki buddyjskie w twórczości Richarda Wagnera”, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 348(1), s. 37–43. doi: 10.36744/k.3689.

Autorzy

Marcin Trzęsiok
marcin.trzesiok@gmail.com
Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0003-3843-0877

Marcin Trzęsiok – teoretyk muzyki i filozof, profesor Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach. Zajmuje się estetyką i hermeneutyką muzyki XIX i XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki związanej z przemianami wyobraźni religijnej. Autor książek: Krzywe zwierciadło proroka. Rzecz o „Księżycowym Pierrocie” Arnolda Schönberga (2002); Pieśni drzemią w każdej rzeczy. Muzyka i estetyka wczesnego romantyzmu niemieckiego (2009, w ramach serii „Monografie” Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej); Dyptyk tragiczny. Muzyka i mit w „Królu Edypie” i „Apollu” Igora Strawińskiego (2015); Muzyka doświadczenia. Eseje i studia (2023).