The “Tamed Avant-Garde”. The Former School of Artistic Crafts Building in Szczecin as an Example of Brick Architecture in the Weimar Republic
Rafał Makała
rafal.makala@ug.edu.plInstitute of Art History, University of Gdańsk (Poland)
https://orcid.org/0000-0001-8083-4766
Abstract
The article is a case study concerning interwar Modernist architecture in brick. Brick and terracotta, usually associated with industrial structures, were perceived in Central and Northern Europe as traditional regional materials. Brick was used as such a material by, among others, members of the so-called Amsterdam School, as well as by Scandinavian architects (e.g. Kay Fisker, Peder Vilhelm Jensen-Klint or Lars Sonck). In what was then north-eastern Germany, at that time seeking to buttress its national identity in the new circumstances that emerged after the First World War, brick architecture began to be perceived as a national one. This approach is evident in the statements of, among others, Fritz Höger, Fritz Schumacher, Bruno Möhring or Erich Blunck. Hence the interwar period saw various interesting projects being completed in this region, combining features of radically different tendencies in Modernism. One of those was the building of the School of Artistic Crafts (Städtische Handwerker- und Kunstgewerbeschule / Werkschule für gestaltende Arbeit) in Szczecin (germ. Stettin), a work by Carl Weishaupt and (most likely) Gregor Rosenbauer.Keywords:
history of Modernist architecture, Modernist architecture in brick, German architecture of the 20th century, Bauhaus, artistic schools 1918–1939, Szczecin (Stettin), Pomerania, the Baltic regionReferences
Architektura niepodległości w Europie Środkowej / Architecture of Independence in Central Europe. Redakcja Łukasz Galusek, Żanna Komar, Michał Wiśniewski, Natalia Żak. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2018.
Google Scholar
Barylewska-Szymańska, Ewa, i Wojciech Szymański. „Nowoczesna architektura w Wolnym Mieście Gdańsku w latach 20. i 30. XX w.”. W: Niechciane dziedzictwo. Różne oblicza architektury nowoczesnej w Gdańsku i Sopocie, redakcja Agnieszka Wołodźko, 10–31. Gdańsk: Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia, 2005.
Google Scholar
Brendel, Hanna. Miasto do mieszkania. Zagadnienia reformy mieszkaniowej na przełomie XIX i XX w. i jej wprowadzanie w Poznaniu w pierwszej połowie XX w. Poznań: Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, 2012.
Google Scholar
Bruce, Peter. Kay Fisker. Works and Ideas in Danish Modern Architecture. London: Bloomsbury, 2021.
Google Scholar
Casciato, Maristella. The Amsterdam School. Rotterdam: 010 Publishers, 1996.
Google Scholar
Dawidowski, Robert, Ryszard Długopolski, i Adam M. Szymski. Architektura modernistyczna lat 1928–1940 na obszarze Pomorza Zachodniego. Szczecin: Wydawnictwo Walkowska, 2001.
Google Scholar
Drews, Emil. „Das Bismarckdenkmal der Provinz Pommern”. Unser Pommerland 7 (1922): 105–107.
Google Scholar
Friedrich, Jacek. „Tożsamość peryferii. Nowoczesność i tradycjonalizm w architekturze Wolnego Miasta Gdańska”. W: Modernizm na peryferiach. Architektura Skoczowa, Śląska i Pomorza 1918–1939, redakcja Andrzej Szczerski, 176–216. Warszawa: Stowarzyszenie 40 000 Malarzy, 2011.
Google Scholar
Friedrich, Jacek. Walka obrazów. Przedstawienia wobec idei w Wolnym Mieście Gdańsku. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2018.
Google Scholar
Geist, Jonas, i Dieter Rauch. Hannes Meyer und Hans Wittwer. Die Bundesschule des ADGB in Bernau 1930–1983. Potsdam: Potsdamer Vereinsbuchhandlung, 1993.
Google Scholar
Gwiazdowska, Małgorzata. „Rozwój modernizmu w Szczecinie w latach 1907–1939 oraz jego ochrona konserwatorska”. W: Architektura XX w., jej badania i popularyzacja w Gdyni i w Europie, redakcja Maria Jolanta Sołtysik, Robert Hirsch, 126–132. Gdynia: Urząd Miasta Gdyni, Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej, 2019.
Google Scholar
Ilkosz, Jerzy. „Liceum Ogólnokształcące nr 2 im. Piastów Śląskich”. W: Leksykon architektury Wrocławia, redakcja Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik, 844–845. Wrocław: Wydawnictwo Via Nova, 2011.
Google Scholar
Jensen, Thomas Bo. P.V. Jensen-Klint. The Headstrong Master Builder. Kopenhagen–London: The Royal Danish Academy of Fine Arts, School of Architecture Publishers, Routledge, 2009.
Google Scholar
Korvenmaa, Pekka. Lars Sonck. Arkkitehti. Espoo: Atlasart, 2020.
Google Scholar
Kozińska, Bogdana. „Szczecińska Szkoła Rzemiosł Artystycznych”. Materiały Zachodniopomorskie 45 (1999): 553–578.
Google Scholar
Kozińska, Bogdana. Rozwój przestrzenny Szczecina od początku XIX wieku do II wojny światowej. Szczecin: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2002.
Google Scholar
Kozińska, Bogdana. „Die künstlerische Tätigkeit der Lehrer der Stettiner Kunstgewerbeschule in den 1920ger und 1930ger Jahren“. W: Bildende Kunst in Mecklenburg und Pommern von 1880 bis 1950. Kunstprozesse zwischen Zentrum und Peripherie, redakcja Bernfried Lichtnau, 222–238. Berlin: Lucas Verlag, 2011.
Google Scholar
Kozińska, Bogdana. „Walter Riezler i Muzeum Miejskie w Szczecinie / Walter Riezler und das Stadtmuseum Stettin”. W: 1913. Święto wiosny / 1913. Frühlingsweihe, redakcja Szymon P. Kubiak, Dariusz Kacprzak, 62–89. Szczecin: Muzeum Narodowe, 2013.
Google Scholar
Krohn, Carsten, i Julian Reisenberger. Walter Gropius. Buildings and Projects. Basel: Birkhäuser, 2019.
Google Scholar
Kubiak, Szymon Piotr. „Gmach – monument – wnętrze. Gregor Rosenbauer i szczecińska sieć Bauhausu”. Sztuka i Dokumentacja 23 (2020): 101–119. https://doi:10.32020/ARTandDOC/23/2020/13.
Google Scholar
Kubiak, Szymon Piotr. Macierz. Szczecińskie muzea i sztuka dla nowego Pomorzanina 1910–1945. Szczecin: Muzeum Narodowe w Szczecinie, 2023.
Google Scholar
Loew, Peter Oliver, Gdańsk – biografia miasta. Tłumaczenie Justyna Góra. Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej, 2013.
Google Scholar
Makała, Rafał. Między prowincją a metropolią. Architektura Szczecina 1891–1918. Szczecin: Muzeum Narodowe w Szczecinie, 2011.
Google Scholar
Makała, Rafał. „Nawiązania do tradycji nowożytnej w ceglanej architekturze wczesnomodernistycznej północnych Niemiec”. Porta Aurea 17 (2018): 94–111. https://doi:10.26881/porta.2018.17.04.
Google Scholar
Meinecke, Andreas. Preußische Denkmalpflege im Kaiserreich. Die Provinz Brandenburg und Berlin 1860–1918. Berlin: Gebr. Mann Verlag, 2019.
Google Scholar
Mebes, Paul, i Paul Emmerich. „Das neue Oberlyzeum in Zoppot”. Wasmuths Monatshefte für Baukunst und Städtebau 16, nr 2 (1932): 49–56.
Google Scholar
Mögelin, Else. „Gregor Rosenbauer und Stettin”. Baltische Studien. Neue Folge 53 (1967): 93–98.
Google Scholar
Nerdinger, Winfried. Geschichte macht Architektur. München: Prestel, 2012.
Google Scholar
Nicht nur Bauhaus. Netzwerke der Moderne in Mitteleuropa / Not Just Bauhaus. Networks of Modernity in Cenral Europe. Redakcja Beate Störtkuhl, Rafał Makała. Oldenburg: De Gruyter, 2020.
Google Scholar
Oppermann, Thomas, i Friederike Schmidt-Möbus. Fagus, Benscheidt, Gropius. Wege in die ästhetische und soziale Moderne. Eine Biografie. Göttingen: Steidl, 2011.
Google Scholar
Panzert, Alexandra, Das Bauhaus im Kontext. Kunst- und Gestaltungsschulen der Weimarer Republik im Vergleich. Berlin: Gebr. Mann Verlag, 2023.
Google Scholar
Pehnt, Wolfgang. Deutsche Architektur seit 1900. München: Wüstenrot Stiftung, Deutsche Verlags-Anstalt, 2006.
Google Scholar
Posener, Julius. Berlin auf dem Wege zu einer neuen Architektur. Das Zeitalter Wilhelm II. 1890–1918. München–New York: Prestel, 1979.
Google Scholar
Pusback, Birte. „Deutsches Danzig – polnisches Gdynia. Zwei Ostseehäfen in politischer Konkurrenz zu Beginn des 20. Jahrhunderts”. W: Die Maritime Stadt – Hafenstädte an der Ostsee vom Mittelalter bis in die Gegenwart / Miasto nad morzem – miasta portowe nad Bałtykiem od średniowiecza do współczesności, redakcja Tomasz Torbus, Anna Katarzyna Wojtczak, 383–413. Warszawa, Instytut Sztuki PAN, 2017.
Google Scholar
Reform der Großstadtkultur – das Lebenswerk Fritz Schumachers (1869–1947). Dokumentation zur gleichnamigen Ausstellung. Redakcja Dieter Schädel, Jörg Beleites. Hamburg: Kunsthalle, 2013.
Google Scholar
Rautenberg, Hans-Werner. „Czasy wielkich nadziei i klęsk”. W: Pomorze Zachodnie poprzez wieki, redakcja Jan M. Piskorski, 301–336. Szczecin: Zamek Książąt Pomorskich, 1999.
Google Scholar
Schumacher, Fritz. Das Wesen des neuzeitlichen Backsteinbaues. München: Verlag von Georg D. W. Callwey, [s.a.].
Google Scholar
Schmidt-Thomsen, Helga. „Schulen der Weimarer Republik”. W: Berlin und seine Bauten, cz. 5, t. C: Schulen, redakcja Johann Geist, Peter Kürvers, 121–192. Berlin: Ernst & Sohn, Verlag für Architektur und technische Wissenschaften, 1991.
Google Scholar
Sołtysik, Maria Jolanta. „Modernizm gdyński – modernizm europejski. Inspiracje i analogie”. W: Modernizm w Europie – modernizm w Gdyni. Architektura lat międzywojennych i jej ochrona, redakcja Maria Jolanta Sołtysik, Robert Hirsch, 69–79. Gdynia: Urząd Miasta Gdyni, 2009.
Google Scholar
Steininger, Peter. Die ADGB-Bundesschule Bernau bei Berlin. Leipzig: E.A. Seeman, 2013.
Google Scholar
Stelmach, Mieczysław, i Edward Włodarczyk. „Rozwój przestrzenny i przemiany demograficzne”. W: Dzieje Szczecina 1806–1945, redakcja Bogdan Wachowiak, 522–567. Szczecin: 13 Muz, 1994.
Google Scholar
Stelmach, Mieczysław. „Ustrój i finanse miejskie”. W: Dzieje Szczecina 1806–1945, redakcja Bogdan Wachowiak, 686–703. Szczecin: 13 Muz, 1994.
Google Scholar
Störtkuhl, Beate. Modernizm na Śląsku. Architektura i polityka 1900–1939. Tłumaczenie Barbara Ilkosz. Wrocław: Muzeum Architektury we Wrocławiu, 2018.
Google Scholar
Szczerski, Andrzej. „Gdynia – Tel-Awiw: modernizm i państwo”. W: Gdynia – Tel Awiw, redakcja Artur Tanikowski, 42–49. Warszawa–Gdynia: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Muzeum Miasta Gdyni, 2019.
Google Scholar
Szczerski, Andrzej. Modernizacje. Sztuka i architektura w nowych państwach Europy Środkowo-Wschodniej 1918–1939. Łódź: Muzeum Sztuki w Łodzi, 2010.
Google Scholar
Szymański, Wojciech. „Architekt Adolf Bielefeldt. Działalność na terenie Gdańska i Sopotu”. W: Architekt Adolf Bielefeldt 1876–1934, redakcja Ewa Barylewska-Szymańska, Małgorzata Danielewicz, 127–134. Gdańsk: Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, Muzeum Sopotu, 2003.
Google Scholar
Turtenwald-Quiring, Claudia. „Fritz Höger (1877–1949). Architekt zwischen Stein und Stahl, Glas und Beton”. Rozprawa doktorska, Universität Münster, 2004.
Google Scholar
Wagemann, Ines. Der Architekt Bruno Möhring 1863–1929. Bonn: Witterschlick/Wehle, 1992.
Google Scholar
Weishaupt, Carl. „Der Neubau von drei Berufsschulen und einer Kunstgewerbeschule einschließlich Werkstättengebäude in Stettin”. Der Stahlbau. Beilage zur Zeitschrift die Bautechnik, nr 24 (1929): 277–281.
Google Scholar
Weishaupt, Carl. „Stettins städtebauliche Zukunft”. W: Deutschlands Städtebau. Stettin, 134–150. Berlin–Halensee: Deutsche Architektur- und Industrie-Verlag, 1925.
Google Scholar
de Wit, Wim. The Amsterdam School – Dutch Expressionist Architecture 1915–1930. Cambridge, Mass: The MIT Press, 1983.
Google Scholar
Włodarczyk, Edward. „Życie gospodarcze”. W: Dzieje Szczecina 1806–1945, redakcja Bogdan Wachowiak, 522–685. Szczecin: 13 Muz, 1994.
Google Scholar
Włodarczyk, Edward. „Czasy kryzysu w Republice Weimarskiej (do 1933 r.)”. W: Pomorze Zachodnie poprzez wieki, redakcja Jan M. Piskorski, 279–300. Szczecin: Zamek Książąt Pomorskich, 1999.
Google Scholar
Authors
Rafał Makałarafal.makala@ug.edu.pl
Institute of Art History, University of Gdańsk Poland
https://orcid.org/0000-0001-8083-4766
Rafał Makała PhD (habil.) is a historian of art; he studied at the Adam Mickiewicz University in Poznań and in Cologne. He received his doctoral degree in 2003 and his post-doctoral degree in 2016 at the Adam Mickiewicz University. In 1994–2016 he was employed at Szczecin University, in 2016–2020 at Technische Universität Berlin, and from 2020 at Gdańsk University. His chief publications are Między prowincją a metropolią. Architektura Szczecina w latach 1891–1918 (2011) and Nowoczesna praarchitektura. Architektoniczne pomniki narodowe w wilhelmińskich Niemczech (1888–1918) (2015).
Statistics
Abstract views: 35PDF downloads: 10
License
Copyright (c) 2025 Rafał Makała
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
The author grants the publisher a royalty-free non-exclusive licence (CC BY 4.0) to use the article in Biuletyn Historii Sztuki, retains full copyright, and agrees to identify the work as first having been published in Biuletyn Historii Sztuki should it be published or used again (download licence agreement). The journal is published under the CC BY 4.0 licence. By submitting an article, the author agrees to make it available under this licence.
In issues from 1(2019) to 4(2022) all articles were published under the CC BY-NC-ND 4.0 licence. During this period the authors granted the publisher a royalty-free non-exclusive licence (CC BY-ND 4.0) to use their article in Biuletyn Historii Sztuki, retained full copyright, and agreed to identify the work as first having been published in our journal should it be published or used again.
Most read articles by the same author(s)
- Rafał Makała, Early-modern Residence as a ‘Constellation’ of Facilities on the Example of Szczecin on the Brink of the Thirty Years’ War , Biuletyn Historii Sztuki: Vol. 83 No. 3 (2021): numer zwykły
