„Mebel centralnie planowany”. System projektowania i produkcji mebli w PRL
Julia Błaszczyńska
blaszczynskajulia@gmail.comInstytut Historii Sztuki, Uniwersytet Adama Mickiewicza (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-3060-174X
Abstrakt
Celem niniejszego tekstu jest wyjaśnienie zależności pomiędzy polityką a formą projektowanych mebli i ukazanie administracyjnych determinantów rządzących pracą projektantów, poprzez analizę centralnego zarządzania branżą meblarską oraz obnażenie struktury funkcjonowania przemysłu meblarskiego. Na podstawie archiwów Zjednoczenia Przemysłu Meblarskiego w Poznaniu – instytucji zrzeszającej i kierującej fabrykami mebli przemysłu kluczowego i zapleczem naukowo-badawczym meblarstwa w Polsce okresu PRL – zostały odtworzone relacje pomiędzy poszczególnymi, zależnymi od siebie elementami: projektantami, fabrykami oraz placówkami nadzoru. Tak prowadzone badania centralnie sterowanego systemu produkcji, uwzględniające aspekty organizacji pracy projektowej i funkcjonowanie fabryk, pozwalają na weryfikację możliwych źródeł pochodzenia danej formy, użytego materiału czy w ogóle podejmowanych przez projektantów tematów.
Instytucje finansujące
Słowa kluczowe:
meblarstwo, polskie wzornictwo XX w., gospodarka centralnie sterowana, PoznańBibliografia
Bochińska, Beata. Zacznij kochać dizajn. Jak kolekcjonować polską sztukę użytkową. Warszawa: Marginesy, 2016.
Google Scholar
Boćkowska, Aleksandra. To nie są moje wielbłądy. O modzie w PRL. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2015.
Google Scholar
Brzostek, Błażej. „Wokół Emilii”. W: Emilia. Meble, muzeum, modernizm. Kraków–Warszawa: Karakter, Muzeum Sztuki Nowoczesnej, 2016.
Google Scholar
Burda, Adam, i Mieczysław Formanowicz. Przemysł meblarski w Polsce. Tworzenie i rozwój. Poznań–Białystok: Arando, 2006.
Google Scholar
Chcemy być nowocześni. Polski design 1955–1968 z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie. Redakcja Anna Maga, Anna Frąckiewicz, Anna Demska. Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie, 2011.
Google Scholar
Cymer, Anna. Architektura w Polsce 1945–1989. Warszawa: Centrum Architektury, Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, 2018.
Google Scholar
Filipiak, Jadwiga. Novum nie jest grzeszne. Rajmund T. Hałas. Poznań: Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu, 2017.
Google Scholar
Frąckiewicz, Anna. „Cały ten zgiełk. Uwagi o stylu lat 50. XX wieku w polskim wzornictwie”. W: W kręgu sztuki przedmiotu. Studia ofiarowane Profesor Irenie Huml przez przyjaciół, kolegów i uczniów, redakcja Maria Dłutek, Anna Kostrzyńska-Miłosz, 26–37. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2011.
Google Scholar
Golka, Marian. „Wzornictwo przemysłowe i mebel”. W: Sztuki plastyczne w Poznaniu 1945–1980, redakcja Teresa Kostyrko, 126–131. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1987.
Google Scholar
Hübner-Wojciechowska, Joanna. Lata 60. XX wieku. Sztuka użytkowa. Poradnik dla kolekcjonerów. Warszawa: Arkady, 2014.
Google Scholar
Jasiołek, Katarzyna. Asteroid i półkotapczan. O polskim wzornictwie powojennym. Warszawa: Marginesy, 2020.
Google Scholar
Jasiołek, Katarzyna. Hanna Lachert. Wygoda ważniejsza niż piękno. Warszawa: Marginesy, 2022.
Google Scholar
Kamosiński, Sławomir. „Strategia naśladownictwa drogą do modernizacji Polski Ludowej? Podłoże klęski przyjętej koncepcji”. W: Modernizacja bez suwerenności. Przemiany gospodarcze i społeczne w Polsce Ludowej, redakcja Paweł Grata, 44–62. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021.
Google Scholar
Kasprzak-Miler, Agnieszka. „Wpływ Biura Nadzoru Estetyki Produkcji na kształt polskiej biżuterii artystycznej”. W: W kręgu sztuki przedmiotu. Studia ofiarowane Profesor Irenie Huml przez przyjaciół, kolegów i uczniów, redakcja Maria Dłutek, Anna Kostrzyńska-Miłosz, 255–264. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2011.
Google Scholar
Kluczwajd, Katarzyna. Spojrzenie na Rzut. O wyposażeniu domu i wzornictwie w toruńskim wydaniu. Toruń: Muzeum Okręgowe w Toruniu, 2002.
Google Scholar
Korduba, Piotr. Ludowość na sprzedaż. Towarzystwo Popierania Przemysłu Ludowego, Cepelia, Instytut Wzornictwa Przemysłowego. Warszawa: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, 2013.
Google Scholar
Korduba, Piotr. „Między monografią a koneserstwem. Badania nad polskim dizajnem XX i początków XXI wieku”. Artium Quaestiones 32 (2001): 5–36.
Google Scholar
Korżel-Kraśna, Małgorzata. „Meblarstwo na Dolnym Śląsku w latach 1945–1990”. Roczniki Sztuki Śląskiej 23 (2014): 199–216.
Google Scholar
Kostrzyńska-Miłosz, Anna. Polskie meble 1945–1970. Idee i rzeczywistość. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2021.
Google Scholar
Kowalski, Jacek. Meble Kowalskich. Ludzie i rzeczy. Poznań: Dębogóra, 2014.
Google Scholar
Kozina, Irma. Ikony dizajnu w województwie śląskim. Katowice: Muzeum Śląskie w Katowicach, 2024.
Google Scholar
Kozina, Irma. Polski design. Warszawa: SBM Renata Gmitrzak, 2015.
Google Scholar
Lees-Maffei, Grace. „Paradygmat produkcyjno-konsumpcyjno-mediacyjny”. Tłumaczenie Filip Lipiński. Artium Quaestiones 32 (2001): 251–293.
Google Scholar
Lipowicz, Wojciech. „Trwanie «nowoczesności». Wnętrza i meble poznańskie w 1. poł. lat sześćdziesiątych”. W: Użytkowa fantastyka lat pięćdziesiątych, 24–36. Poznań: Muzeum Narodowe w Poznaniu, 1991.
Google Scholar
Łuczak-Surówka, Krystyna. „Polskie wzornictwo mebli w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku – poszukiwania nowoczesności”. Rozprawa doktorska, Uniwersytet Jagielloński, 2010.
Google Scholar
Maga, Anna. „Meblarstwo «Ładu» po 1945 roku”. W: Spółdzielnia artystów ŁAD, t. 1, redakcja Anna Frąckiewicz, 106–134. Warszawa: Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, 1998.
Google Scholar
Mazurek, Małgorzata. Społeczeństwo kolejki. O doświadczeniach niedoboru 1945–1989. Warszawa: TRIO, 2010.
Google Scholar
Metcalf, Lee Kendall. The Council of Mutual Economic Assistance. The Failure of Reform. New York: Columbia University Press, 1997.
Google Scholar
Mikołajczak, Tomasz. Władysław Wincze. Wrocław: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu, 2019.
Google Scholar
Mrozek, Józef A. Świat do zaprojektowania. Warszawa: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, 2020.
Google Scholar
Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL. Redakcja Piotr Juszkiewicz, Andrzej Szczerski. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2023.
Google Scholar
Péteri, György. „Nylon Curtain – Transnational and Transsystemic Tendencies in the Cultural Life of State-Socialist Russia and East-Central Europe”. Slavonica 10, nr 2 (2004): 113–123. https://doi.org/10.1179/sla.2004.10.2.113.
Google Scholar
Retrotopia. Design for Socialist Spaces. Redakcja Claudia Banz. Berlin: Kunstgewerbemuseum Berlin, 2023.
Google Scholar
Rzechorzek, Ewa. Moda polska. Warszawa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018.
Google Scholar
Rzeczy niepospolite. Polscy projektanci XX wieku. Redakcja Czesława Frejlich. Kraków: 2+3d, Fundacja Rzecz Piękna, 2013.
Google Scholar
Rzeczy pospolite. Polskie wyroby 1899–1999. Redakcja Czesława Frejlich. Olszanica: BoSz, 2001.
Google Scholar
Rzehak, Katarzyna. „Mieszkanie dla każdej rodziny. Związki pomiędzy normatywami budownictwa wielkopłytowego lat 70. a projektowaniem mebli w tym okresie i stylem wnętrz «mieszkań w blokach» na przykładzie dokumentacji pokazu studialnego IWP na radomskim Osiedlu Ustronie”. Człowiek i Społeczeństwo, nr 42 (2017): 127–143. https://doi.org/10.14746/cis.2017.43.8.
Google Scholar
Skobelski, Robert. „PRL w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej w latach 1956–1970”. Kwartalnik Historyczny 114, nr 3 (2007): 49–90.
Google Scholar
Smaga, Magdalena. „Krakowskie Fabryki Mebli na tle polskiego meblarstwa w latach 1945–1989”. Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, nr 31 (2013): 223–249.
Google Scholar
Sołtysiak, Weronika. Jan Bogusławski. Według reguł sztuki i własnego upodobania. Warszawa: Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, 2024.
Google Scholar
Stano, Bernadeta. Artysta w fabryce. Dwa oblicza mecenatu przemysłowego w PRL. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2019.
Google Scholar
Sumorok, Aleksandra. „Socrealizm od środka. Design, sztuka wnętrza i modernizacja”. Artium Questiones 32 (2021): 187–227. https://doi.org/10.14746/aq.2021.32.8.
Google Scholar
Sumorok, Aleksandra, i Tomasz Załuski. Socrealizmy i modernizacje. Łódź: Akademia Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi, 2017.
Google Scholar
Szczerski, Andrzej. Cztery nowoczesności. Teksty o sztuce i architekturze polskiej XX wieku. Kraków: DodoEditor, 2015.
Google Scholar
Szydłowska, Agata. „Bez Ludwika i panny służącej. Projekty nowoczesnych kuchni jako zwierciadło przemian roli kobiet w poodwilżowej Polsce”. Artium Quaestiones 32 (2021): 161–185. https://10.14746/aq.2021.32.7.
Google Scholar
Szydłowska, Agata. Futerał. O urządzaniu mieszkań w PRL-u. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2023.
Google Scholar
Węcławska-Lipowicz, Weronika. „Poznańska szkoła architektury wnętrz”. W: Poznańska szkoła architektury wnętrz 1927–2017, redakcja Weronika Węcławska-Lipowicz, s. 13–37. Poznań: Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu, 2018.
Google Scholar
Autorzy
Julia Błaszczyńskablaszczynskajulia@gmail.com
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Adama Mickiewicza Polska
https://orcid.org/0000-0003-3060-174X
Julia Błaszczyńska – historyczka sztuki, doktorantka w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Adama Mickiewicza. Zajmuje się powojennym dizajnem, polskim wzornictwem meblarskim oraz sztuką użytkową. Autorka artykułów dotyczących rzemiosła artystycznego i dizajnu, kuratorka wystaw, wykładowczyni na Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu. Obecnie realizuje doktorski projekt badawczy „Meblarstwo poznańskie 1945–1989. Edukacja, projektowanie, produkcja” (NCN) pod kierunkiem prof. Piotra Korduby.
Statystyki
Abstract views: 20PDF downloads: 13
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Julia Błaszczyńska

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W numerach od 1/2019 do 4/2022 wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
