Architektura i aeronautyka. Wokół grupy Praesens oraz strategii promocyjnej Polski na wystawie Sztuka i technika w życiu współczesnym w Paryżu (1937)
Katarzyna Uchowicz
katarzyna.uchowicz@asp.waw.plInstytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-4844-5629
Abstrakt
Celem artykułu jest spojrzenie na grupę Praesens z perspektywy dwugłosu Barbary Brukalskiej i Bohdana Lacherta – autorów dopełniających się projektów przygotowanych na wystawę światową Sztuka i technika w życiu współczesnym w Paryżu (1937). Zaproponowali oni strategię promocji Polski poprzez zdobycze cywilizacyjne (osiągnięcia przemysłu lotniczego) oraz kolorystyczny kod identyfikujący Polskę (barwy narodowe). Odtworzona koncepcja wystawiennicza jest uzupełnieniem badań nad wystawą światową z 1937 r. oraz awangardową architekturą ekspozycyjną grupy Praesens. Oryginalny charakter można odszyfrować, analizując niezrealizowane warianty oraz urzeczywistnione projekty wystawiennicze. Idea połączenia architektury i aeronautyki wpisała się – czego ostatecznie dowiodła wystawa paryska – w ogólnoświatowy trend. W latach 30. XX w. już nie automobil, lecz samolot stał się synonimem nowoczesności i zaawansowanych technologii, a w obliczu toczącej się wówczas wojny domowej w Hiszpanii – także symbolem potencjału obronnego kraju.
Słowa kluczowe:
Praesens, wystawa światowa 1937, architektura nowoczesna, architektura awangardowa, Barbara Brukalska, Bohdan Lachert, Józef Szanajca, Lech Niemojewski, Le Corbusier, dwugłos, aeronautyka, kolorystyczny kod awangardy, barwy narodowe, szachownica lotnicza, wojna domowa w Hiszpanii, obrona przeciwlotniczaBibliografia
Blake, Peter. Frank Lloyd Wright – architektura i przestrzeń. Tłumaczenie Jolanta Mach. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1990.
Google Scholar
Błaszczyk, Dariusz. Jerzy Sosnkowski (1893–1954). Architekt, projektant wnętrz, rysownik, pisarz…. Warszawa: Centrum Architektury, 2023.
Google Scholar
Brukalska, Barbara. Zasady społeczne projektowania osiedli mieszkaniowych. Warszawa: Wydawnictwo Trzaska Evert i Michalski, 1948.
Google Scholar
Chmielewska, Agnieszka. „Odrębność kulturowa narodu, jego duch i siła, czyli reprezentacja Polski na wystawie paryskiej”. W: Wystawa paryska 1937. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN, Warszawa, 22–23 października 2007 roku, redakcja Joanna M. Sosnowska, 89–104. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2009.
Google Scholar
Chudecka, Ewa. „Niebo gwiaździste… Wątki astronomiczne w twórczości projektowej Barbary Brukalskiej na wystawach światowych”. W: Wystawa nowojorska 1939. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN, Warszawa, 23–24 listopada 2009 roku, redakcja Joanna M. Sosnowska, 180–188. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2012.
Google Scholar
Giedion, Sigfried. Przestrzeń, czas i architektura. Narodziny nowej tradycji. Tłumaczenie Jerzy Olkiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968.
Google Scholar
Jencks, Charles. Le Corbusier – tragizm współczesnej architektury. Tłumaczenie Monika Biegańska. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1982.
Google Scholar
Korduba, Piotr. „Lech Niemojewski i jego rola na wystawie paryskiej 1937 roku”. W: Wystawa paryska 1937. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN, Warszawa 22–23 października 2007 roku, redakcja Joanna M. Sosnowska, 105–114. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2009.
Google Scholar
Krejči, Marek. „Pawilon Czechosłowacji na wystawie paryskiej 1937”. W: Wystawa paryska 1937. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN, Warszawa, 22–23 października 2007 roku, redakcja Joanna M. Sosnowska, 247–254. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2009.
Google Scholar
Leśniakowska, Marta. „«Wielka Szyba» Brukalskiej”. W: Wystawa paryska 1937. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN, Warszawa, 22–23 października 2007 roku, redakcja Joanna M. Sosnowska, 153–168. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2009.
Google Scholar
Minorski, Jan. „Społeczne i gospodarcze tło działalności środowiska architektonicznego 1918–1939”. W: Fragmenty stuletniej historii 1899–1999. Ludzie. Fakty. Wydarzenia. W stulecie organizacji warszawskich architektów, redakcja Tadeusz Barucki et al., 63–88. Warszawa: Oddział Warszawski SARP Stowarzyszenia Architektów Rzeczypospolitej Polskiej, 2001.
Google Scholar
Piprek, Mieczysław. „Forma i funkcja. Dom własny Barbary i Stanisława Brukalskich”. Magazyn Budowlany, nr 1 (2001): 58–60.
Google Scholar
Rypson, Piotr. Nie gęsi. Polskie projektowanie graficzne 1919–1949. Kraków: Karakter, 2011.
Google Scholar
Sosnowska, Joanna M. „Dlaczego w Paryżu nie było awangardy?”. W: Wystawa paryska 1925. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN, Warszawa, 16–17 listopada 2005 r., redakcja Joanna M. Sosnowska, 121–127. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2007.
Google Scholar
Sosnowska, Joanna M. „Polska w Paryżu była… kobietą”. W: Wystawa paryska 1937. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN, Warszawa, 22–23 października 2007 roku, redakcja Joanna M. Sosnowska, 129–138. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2009.
Google Scholar
Syrkus, Helena. Ku idei osiedla społecznego 1925–1975. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976.
Google Scholar
Świtek, Gabriela. „Built Around a Tree: Odysseus’s Thalamos and Le Corbusier’s Pavillon de L’Esprit Nouveau”. Ikonotheka 25 (2015): 87–110.
Google Scholar
Turowski, Andrzej. „Historia nieopowiedziana”. W: Teresa Żarnowerówna 1897–1949. Artystka końca utopii, redakcja Milada Ślizińska, Andrzej Turowski, 19–37. Łódź: Muzeum Sztuki w Łodzi, 2014.
Google Scholar
Turowski, Andrzej. Konstruktywizm polski. Próba rekonstrukcji nurtu (1921–1934). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1981.
Google Scholar
Uchowicz, Katarzyna. Ariergarda modernizmu. Katalog projektów Bohdana Lacherta (1900–1987) i Józefa Szanajcy (1902–1939). Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2017.
Google Scholar
Uchowicz, Katarzyna. „Wielogłos. Sieci i relacje Bloku w perspektywie I Wystawy Międzynarodowej Architektury Nowoczesnej w Warszawie (1926)”. Biuletyn Historii Sztuki 86, nr 3 (2024): 117–136.
Google Scholar
Ziembińska, Ewa. „Ptak i samolot”. W: Wystawa paryska 1937. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN, Warszawa, 22–23 października 2007 roku, redakcja Joanna M. Sosnowska, 261–266. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2009.
Google Scholar
Autorzy
Katarzyna Uchowiczkatarzyna.uchowicz@asp.waw.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0002-4844-5629
Katarzyna Uchowicz – doktor historii sztuki, historyczka architektury, kuratorka. Pracuje w Pracowni Dokumentacji Architektury XX i XXI wieku w Instytucie Sztuki PAN oraz Międzywydziałowej Katedrze Historii i Teorii Sztuki ASP w Warszawie. Prowadzi wykłady poświęcone historii i teorii architektury oraz planowaniu przestrzennemu XX w. Zajmuje się architekturą XX w. w ujęciu interdyscyplinarnym, awangardą architektoniczną i twórczością eksperymentalną, a także nowymi formami dokumentacji i prezentacji architektury.
Statystyki
Abstract views: 18PDF downloads: 13
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Katarzyna Uchowicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W numerach od 1/2019 do 4/2022 wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Katarzyna Uchowicz, Wielogłos. Sieci i relacje Bloku w perspektywie I Wystawy Międzynarodowej Architektury Nowoczesnej w Warszawie (1926) , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 86 Nr 3 (2024)
