Muzyczno-plastyczne figury znoju: (Heine / Schubert, Jan Sebastian Bach)

Ireneusz Gielata

doi:10.36744/k.3702

Muzyczno-plastyczne figury znoju

(Heine / Schubert, Jan Sebastian Bach)

Artykuł recenzowany

Ireneusz Gielata

ireneusz1@poczta.onet.pl
Uniwersytet Śląski (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-1097-9107

DOI: https://doi.org/10.36744/k.3702

Abstrakt

Figurę znoju w Atlasie obrazów Aby’ego Warburga Mnemosyne obrazuje postać Atlasa. Georges Didi-Huberman (zob. G. Didi-Huberman, Atlas albo radosna wiedza podszyta niepokojem, Gdańsk 2020) uznał projekt Warburga za „pracownię [ouvroir] myśli zawsze potencjalnej” i „dołączył” do „atlasu pamięci” obraz muzyczny w postaci wiersza / pieśni Heinego / Schuberta Atlas. Gest dźwigania, będący wyrazem ludzkiego cierpienia, Jan Sebastian Bach zobrazował za pomocą sztuki dźwięków w swoich Pasjach. Artykuł stanowi próbę odczytania dzieł lipskiego kantora z perspektywy pojęć wypracowanych przez Warburga (Nachleben, Pathtosformel) i jego Atlasu obrazów, uznając muzyczne pasje, zgodnie z refleksją Didi-Hubermana, za rodzaj, „radosnej wiedzy podszytej niepokojem, ale i także „radosnej wiedzy podszytej nadzieją”.

Słowa kluczowe:

Heine, Schubert, J.S. Bach, muzyka

Bibliografia

Augustyn z Hippony, Kazania na Boże Narodzenie i Objawienie Pańskie. Przekład, wprowadzenie i objaśnienia Mateusz Stróżyński. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2019.
Google Scholar

Careri, Giovanni, Caravaggio. Stworzenie widza. Przekład. Krzysztof Stopa. Kielce: Wydawnictwo Jedność, 2020.
Google Scholar

Didi-Huberman, Georges, Atlas albo radosna wiedza podszyta niepokojem. Przełożył Tomasz Stróżyński. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2020.
Google Scholar

Dürr, Alferd, Kantaty Jana Sebastiana Bacha. Tłumaczenie Andrzej A. Teske. Lublin: Polihymnia, 2004.
Google Scholar

Gardiner, John Eliot. Muzyka w zamku niebios. Portret Johanna Sebastiana Bacha. Przełożyła Katarzyna Matwiejczuk. Kraków: PWM, 2022.
Google Scholar

Hadjadj, Fabrice, Raj za drzwiami. Esej o kłopotliwej radości. Przełożyła Justyna Nowakowska. Warszawa: PIW, 2021.
Google Scholar

Przybylski, Ryszard, Homilie na Ewangelię Dzieciństwa. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2007.
Google Scholar

Schubert, Franz, Piękna młynarka. Słowa: Wilhelm Müller, Podróż zimowa Słowa: Wilhelm Müller, Łabędzi śpiew. Słowa: Ludwig Rellstab, Heinrich Heine, Johann Gabriel Seidl. Przełożył Andrzej Lam. Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2019.
Google Scholar

Teksty kantat Jana Sebastiana Bacha w polskim przekładzie. Tłumaczenie Armina Teske (kantaty kościelne), Andrzej A. Teske (kantaty świeckie). Lublin: Polihymnia, 2004.
Google Scholar

Warburg, Aby, Atlas obrazów. Mnemosyne. Tłumaczenie Paweł Brożyński, Małgorzata Jędrzejczyk. Warszawa, Kraków: Narodowe Centrum Kultury Fundacja SPLOT, 2016.
Google Scholar

Pobierz

Opublikowane

2025-04-29

Cited By / Share

Gielata, I. (2025) „Muzyczno-plastyczne figury znoju: (Heine / Schubert, Jan Sebastian Bach) ”, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 348(1), s. 56–61. doi: 10.36744/k.3702.

Autorzy

Ireneusz Gielata
ireneusz1@poczta.onet.pl
Uniwersytet Śląski Polska
https://orcid.org/0000-0002-1097-9107

Ireneusz Gielata – doktor habilitowany, profesor Uniwersytetu Śląskiego; historyk literatury zajmujący się zagadnieniami dotyczącymi teorii i historii powieści, teorii narracji historycznej, a w obrębie historii literatury – genealogią polskiej i europejskiej nowoczesności oraz badaniem związków pomiędzy literaturą nowoczesną a biologią i medycyną oraz muzyką, plastyką i architekturą. Współredaktor i członek Rady Naukowej serii wydawniczych „ars medica ac humanitas” i „Noctes Medicae”, a także współredaktor działu historii literatury pisma naukowego „Świat i Słowo”. Autor monografii naukowych: Nad studnią Ateny. O „Rozdwojonym w sobie” Teodora Parnickiego, Bolesław Prus na progu nowoczesności. Pomysłodawca i współorganizator Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Dawnej Improwizowanej „All’Improviso” w Gliwicach.