Hiobowe wieści: Cierpienie i dramat stworzenia

Dariusz Czaja

doi:10.36744/k.4303

Hiobowe wieści

Cierpienie i dramat stworzenia

Artykuł recenzowany

Dariusz Czaja

dariusz.czaja61@gmail.com
Uniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-8627-1415

DOI: https://doi.org/10.36744/k.4303

Abstrakt

Rację mają ci, którzy utrzymują, że – olśniewające formalnie i głębokie myślowo – Drzewo życia (2011) – to swego rodzaju filmowy traktat teologiczny. Mimo tego, że wybitne dzieło Terrence’a Malicka nie jest, poprowadzoną językiem dyskursu, przy pomocy logicznej argumentacji, rozprawą filozoficzną. To przede wszystkim film intrygujących obrazów. Obrazów, które z trudem poddają się nazwaniu, streszczeniu i słownemu opisaniu. Które stawiają mocny opór komentującym je słowom. A jednak, w swoim zamyśle, przekraczającym – opowiedzianą w filmie – historię z życia przeciętnej amerykańskiej rodziny, Drzewo życia stawia fundamentalne pytania natury teologicznej: o pojawienie się zła na świecie, o sens ludzkiego cierpienia a przede wszystkim o to, jak te składniki codziennego doświadczenia łączą się z przekonaniem o boskiej obecności. Autor pokazuje film Malicka jako kontynuację pytań stawianych przez biblijnego Hioba. Odsłania głębszy zamysł – szokującego dla wielu widzów – powiązania w jednym obrazie amerykańskiego mikrokosmosu i makrokosmosu o wymiarze galaktycznym. Z tej perspektywy dramat cierpienia łączy się tu ściśle z dramatem stworzenia. Finalnie, okazuje się, że tajemnica cierpienia nie ma natury jurydycznej (kto winien?), ale kosmogoniczną (kim jest ten, kto stworzył?) i ontologiczną (czym w istocie jest stworzenie?).

Słowa kluczowe:

film, teologia, teodycea, Hiob, Biblia

Bibliografia

Barnett Ch. B., Spirit(uality) in the Films of Terrence Malick, „Journal of Religion and Film”, vol. 17-33.
Google Scholar

Ebert R., A Prayer Beneath The Tree of Life, Los Angeles 2010 (booklet dołączony do wersji reżyserskiej filmu).
Google Scholar

Eliade M., Traktat o historii religii, przeł. A. Wierusz-Kowalski, Warszawa 1966.
Google Scholar

Gadamer H.-G., Aktualność piękna. Sztuka jako gra, symbol i święto, przeł. K. Krzemieniowa, Warszawa 1993
Google Scholar

Glück L., Dziki irys, przeł. K. Piotrowska, Kraków 2024.
Google Scholar

Guardini R., Objawienie. Natura i formy objawienia, przeł. A. Paygert, Warszawa 1957.
Google Scholar

Jaspers K., Filozofia egzystencji, przeł. D. Lachowska, A. Wołkowicz, Warszawa 1990.
Google Scholar

Jonas H., Idea Boga po Auschwitz, przeł. G. Sowinski, Kraków 2003.
Google Scholar

Jones K., Let the Wind Speak, Los Angeles 2010, s. 34 (booklet dołączony do wersji reżyserskiej filmu).
Google Scholar

Jung C. G., Odpowiedź Hiobowi, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa 1995.
Google Scholar

Kierkegaard S., Powtórzenie. Próba psychologii eksperymentalnej przez Constantina Constantinusa, przeł. B. Świderski, Warszawa 1992.
Google Scholar

Koç E. E., The Theodicy of Suffering and the Cosmic Voyages in The Tree of Life and Miracles from Heaven, „Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi”, 23 (1): 2021.
DOI: https://doi.org/10.16953/deusosbil.776647 Google Scholar

Księga Hioba, przeł. Cz. Miłosz, Lublin 1981.
Google Scholar

Lacocque A., Ricoeur P., Myśleć biblijnie, przeł. E. Mukoid, M. Tarnowska, Kraków 2003.
Google Scholar

Sadzik J., Przesłanie Hioba, w: Księga Hioba, przeł. Cz. Miłosz, Lublin 1981.
Google Scholar

Steiner G., Real Presences, Chicago 1989.
Google Scholar

Steiner G., Gramatyki tworzenia, przeł. J. Łoziński, Poznań 2004.
Google Scholar

Ward K., Bóg. Przewodnik dla błądzących, przeł. J. Karłowicz, Poznań 2006
Google Scholar

Pobierz

Opublikowane

2025-04-29

Cited By / Share

Czaja, D. (2025) „Hiobowe wieści: Cierpienie i dramat stworzenia”, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 348(1), s. 3–13. doi: 10.36744/k.4303.

Autorzy

Dariusz Czaja
dariusz.czaja61@gmail.com
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0001-8627-1415

Dariusz Czaja – antropolog kultury, b. redaktor kwartalnika „Konteksty”, eseista, recenzent muzyczny. Prof. dr hab., wykładowca w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ. Opublikował m. in.: Gdzieś dalej, gdzie indziej (2010 – nagroda „Warszawska Premiera Literacka” 2011, nominacja do Nagrody „Nike”); Znaki szczególne. Antropologia jako ćwiczenie duchowe (2013); Inne przestrzenie, inne miejsca. Mapy i terytoria (red., 2013); Kwintesencje. Pasaże barokowe (2014), Scenariusze Końca. Zmierzch, kres, apokalipsa (red., 2015), Negde dalje, negde drugde (Belgrad, 2016), Ruiny czasu. Rozmowy o twórczości (2016), Gramatyka bieli. Antropologia doświadczeń granicznych (2018) – nominacja do nagrody „Nike”, Cena sztuki. Tezy o zaczarowaniu (2020), Blask ciemnieje. Lektury hermeneutyczne (2021), Szczeliny czasu. Reminiscencje, repetycje (2022).