Don Kichot i antropozofia: O tym, jak aktor Michaił Czechow pragnął zagrać rolę Rycerza Smętnego Oblicza i dlaczego roli tej nie zagrał
Abstrakt
Michaił Czechow pozostawił kilka świadectw pracy nad rolą Don Kichota, najbardziej znane są Rozmyślania o Don Kichocie (1926) i Dziennik o Kichocie (1928). Do premiery spektaklu w teatrze MChAT Drugi nigdy nie doszło, a Czechow roli tej nie zagrał ani w Rosji, ani na emigracji. W artykule podjęto próbę rozszyfrowania uwag aktora o postaci rycerza w kontekście antropozofii, która w tym okresie była dla niego inspiracją zarówno w pracy nad rolą, jak i własnym rozwoju duchowym. Sięgnięcie do dokumentów, w tym do stenogramów dyskusji wokół planowanej inscenizacji oraz do korespondencji aktora z jedną z autorek pierwszej adaptacji powieści - Nadieżdą Pawłowicz, pozwoliło wnikąć w paradoksalne na pierwszy rzut oka postrzeganie postaci rycerza przez aktora. Czechow widział w nim postać "lucyferyczną" i krytycznie oceniał jego idealizm. Zestawienie poglądów aktora z opiniami działaczy bolszewickich tłumaczy, dlaczego przychylał się do narzucanej przez cenzurę interpretacji powieści Cervantesa, a jednocześnie odsłania prawdziwe motywy jego własnej interpretacji. Przyczyną niepowodzenia w zmaganiu się z rolą Kichota była nieprzystawalność wizji aktora do powieści Cervantesa, co uniemożliwiło stworzenie zadowalającej adaptacji dzieła. Zarazem pracę nad rolą Kichota można potraktować jako etap w rozwoju Czechowa, zainspirowanego naukami Rudolfa Steinera.
Słowa kluczowe:
Michał Czechow, Don Kichot, antropozofia, Rudolf Steiner, Nadieżda PawłowiczBibliografia
Bely, A. (2016). Rakurs k dnevniku. W: A. Yu. Galushkin, Shch. A. Korostelev, M. L. Spivak, A. V. Lavrov, & J. Malmstad (eds.), Literaturnoe nasledstvo (Vol. 105, pp. 329-653). Moskva: Nauka.
Google Scholar
Autant-Mathieu, M. Ch. (2009). Don Quichotte, le Roi Lear, ou les rôles rêvés d'un théâtre impossible. In M.-Ch. Autant-Mathieu (ed.), Mikhaïl Tchekhov: De Moscou à Hollywood: Du théâtre au cinéma (pp. 169-184). Montpellier: L'Entretemps éditions.
Google Scholar
Chekhov, M. A. (1995). Literaturnoe nasledie (Vol. 1-2). Moskva: Iskusstvo.
Google Scholar
Czechow, M. A. (1995). O technice aktora (M. Sołek, tłum., oprac.). Kraków: Akasza.
Google Scholar
Goncharova, E. I. (ed.). (2018). Skromnaya uchenica i velikii posvyashchonnyi: pisma N. A. Pavlovich k Andreiu Belomu. Russkaya literatura, 4, 132-150.
DOI: https://doi.org/10.31860/0131-6095-2018-4-132-150
Google Scholar
Gromov, V. A. (1970). Mikhail Chekhov. Moskva: Iskusstvo.
Google Scholar
Iz protokola zasedanya khudozhestvennogo sovieta MKhAT 2-go o proizvodstvennom planie teatra (1928). W: A. Ya. Trabskii (ed.), Sovietskii teatr: Dokumenty i materialy: Russkii sovietskii teatr 1926-1932 (Vol. 1, pp. 199-204). Leningrad: Iskusstvo.
Google Scholar
Lekcyi Rudolfa Steinera o dramaticheskom iskusstve v izlozhenii Mikhaila Chekhova: Pisma k V. A. Gromovu (2000). W: V. V. Ivanov (ed.), Mnemozina: Dokumenty i fakty iz istorii otechestvennogo teatra XX veka (ss. 82-142). Moskva: Editorial URSS.
Google Scholar
Oboleńska, D., & Prokopiuk J. (n.d.). Antropozofia. W: Internetowy Leksykon Polskiego Ezoteryzmu. www.tradycjaezoteryczna.ug.edu.pl/node/127
Google Scholar
Oboleńska, D. (2009). Put' k posvjashheniju: Antroposofskie motivy v romanah Andreja Belogo. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Google Scholar
Ormińska, J. (2006). Mihail Chekhov – antroposof: Pis'ma Viktoru Gromovu. W: E. Biernat, & M. Rzeczycka (red.), Światło i ciemność: Motywy ezoteryczne w kulturze rosyjskiej początku XX wieku (Vol. 2, s. 89-112). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Google Scholar
Osińska, K. (2016). Don Kichot w sporach światopoglądowych Rosjan (od połowy XIX wieku do lat 30. wieku XX). W: W. Charchalis, & A. Żychliński (red.), Wieczna krucjata: Szkice o Don Kichocie (s. 79-109). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Google Scholar
Osińska, K. (2019). Michaił Czechow w pracy nad rolą Don Kichota. W: K. Suszczyński (red.), Technika aktorska Michaiła Czechowa w historii, teorii, praktyce: Vademecum (s. 25-38). Białystok: Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, Filia w Białymstoku. https://atb.edu.pl/wp-content/uploads/2020/01/czechow1.pdf
Google Scholar
Nikitin, A. L. (1997). Strannik v mirakh (Pavel Antonovich Arenskii. 1887-1941). Delphis: Kulturno-prosvetitelnyi zhurnal, 12(4). www.delphis.ru/journal/article/strannik-v-mirakh
Google Scholar
Pavlovich, N. (1997). Nevod pamyati. Chelovek, 1, 154-155.
Google Scholar
Prokopiuk, J. (2000). Ścieżki wtajemniczenia: Gnosis aeterna. Warszawa: tCHu.
Google Scholar
Rzeczycka, M. (2010). Wtajemniczenie: Ezoteryczna proza rosyjska końca XIX i początku XX wieku. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego
Google Scholar
Shipovskaya, E. A. (1988). Ispoved' Rytsaria Sveta: Vospominania. Moskva: Intergraph Servis. https://www.sakharov-center.ru/asfcd/auth/?t=page&num=8953
Google Scholar
Skorokhod, N. (2011). Rytsari Don Kikhota: Cervantes v interpretatsii. Iskusstvo kino, 11. www.old.kinoart.ru/archive/2009/11/n11-article21
Google Scholar
Soloveva, I. (2016). Pervaya studya - Vtoroy MKhAT: Iz praktiki teatralnykh idey XX veka. Moskva: Novoe Literaturnoe Obozrenie.
Google Scholar
Soloveva, I. N., Smelanskii, A. M., & Egoshina, O. V. (eds.). (2010). MKhAT Vtoroy: Opyt vosstanovlenia biografii. Moskva: Moskovskii khudozhestvennyi teatr.
Google Scholar
Steiner, R. (2000). Droga do wtajemniczenia (J. Prokopiuk, oprac., J. Prokopiuk, & T. Mizerkiewicz, tłum.). Poznań: Rebis.
Google Scholar
Statystyki
Abstract views: 923PDF downloads: 276
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Katarzyna Osińska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Katarzyna Osińska, Polskie teatry w Moskwie (1915–1918) , Pamiętnik Teatralny: Tom 66 Nr 1/2 (2017)
