W stronę archiwum-kłącza: Aneta Klassenberg
Marcin Kościelniak
marcin.koscielniak@uj.edu.plUniwersytet Jagielloński, Kraków (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-8738-9116
Abstrakt
Tekst jest poświęcony projektowi Katarzyny Kalwat Maria Klassenberg, przede wszystkim jego najważniejszej dotychczas odsłonie, Ekstazy. Tytułowa bohaterka reprezentuje artystki lat siedemdziesiątych, które nie weszły do kanonu sztuki. Autor umieszcza projekt w horyzoncie twórczości reżyserki i innych pokrewnych prac z pola zwrotu historiograficznego. Problematyzacji podlega kształt kobiecej genealogii, którą Kalwat buduje za pomocą kontrfaktycznego archiwum. Podstawę metodologiczną stanowi koncepcja archiwum rozumianego (za Foucaultem i Derridą) jako praktyki dyskursywne. Skoro archiwum wytwarza i zarazem jest wytworem kultury patriarchalnej, autor zastanawia się, w jaki sposób i do jakiego stopnia archiwum kontrfaktyczne Kalwat łamie reguły wypowiadalności. Refleksję umożliwia i komplikuje włączenie do analizy Archiwum Marii Klassenberg 1970–1980, na które składają się filmy wideo i fotografie wyprodukowane na użytek projektu przez Anetę Grzeszykowską. Szansę wyjścia poza patriarchalną logikę archiwum autor dostrzega w procesualnym, rozłożonym pomiędzy kolejnymi odsłonami charakterze projektu, rozwijającego się od teatru do performansu.
Słowa kluczowe:
feminizm, archiwum, kobieca genealogia, reenactment, feministyczna neoawangarda, Katarzyna Kalwat, Aneta Grzeszykowska, Michel Foucault, Jacques DerridaBibliografia
Adamiecka-Sitek, A. (2019). I jedna nie ruszy bez drugiej. Dwutygodnik.com, 255. https://www.dwutygodnik.com/artykul/8244-i-jedna-nie-ruszy-bez-drugiej.html
Google Scholar
Bourdieu, P. (2004). Męska dominacja (L. Kopciewicz, tłum.). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar
Czubak, B. (2004). Archiwum gestów. W: Archiwum gestów (katalog). Kraków: Galeria Starmach
Google Scholar
Derrida, J. (2016). Gorączka archiwum: Impresja freudowska (J. Momro, tłum.). Warszawa: IBL PAN.
Google Scholar
Didi-Huberman, G. (2011). Strategie obrazów: Oko historii 1 (J. Margański, tłum.). Warszawa, Kraków: Nowy Teatr, Korporacja Ha!art.
Google Scholar
Foucault, M. (1972). Archeologia wiedzy (A. Siemek, tłum.). Warszawa: PIW.
Google Scholar
Grzeszykowska, A., & Gańczarczyk, I. (2012). Szwy generują znaczenia (Rozmowa). Didaskalia, 109-110, 58-68.
Google Scholar
hooks, b. (2013). Teoria feministyczna: Od marginesu do centrum (E. Majewska, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar
Kalwat, K., & Sańczuk, A. (2019). Zacieranie granic (Rozmowa). https://www.vogue.pl/a/katarzyna-kalwat-zacieranie-granic
Google Scholar
Kalwat, K., & Ulewicz, M. (2019). Maria Klassenberg to też ja (Rozmowa). Legalna Kultura. https://www.legalnakultura.pl/pl/czytelnia-kulturalna/rozmowy/news/3259,katarzyna-kalwat
Google Scholar
Kowalczyk, I. (2018). Polki, Patriotki, Rebeliantki… Sztuka feministyczna dzisiaj. W: I. Kowalczyk (red.), Polki, Patriotki, Rebeliantki. Poznań: Galeria Miejsca Arsenał.
Google Scholar
Kurz, I. (2019). Performowanie genealogii – rewolucyjna wspólnota ciał. Widok, 23. https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2019/23-sila-kobiet/performowanie-genealogii
DOI: https://doi.org/10.36854/widok/2019.23.1871
Google Scholar
Libera, Z. (2009). Prace z lat 1982-2008 (D. Monkiewicz, red.). Warszawa, Wrocław: Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, BWA Wrocław.
Google Scholar
Łebkowska, A. (2012). Somatopoetyka. W: T. Walas, & R. Nycz. (red.), Kulturowa teoria literatury 2 (s. 101-136). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Mazur, A. (red.). (2017). Aneta Grzeszykowska: Halina i Frankenstein. Sopot: Państwowa Galeria Sztuki w Sopocie.
Google Scholar
Menninghaus, W. (2009). Wstręt: Teoria i historia (G. Sowinski, tłum.). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Miętus, M. (2019). Artystka nieobecna. http://www.dialog-pismo.pl/przedstawienia/artystka-nieobecna
Google Scholar
Piotrowski, P. (2007). Od Syberii do Cyberii. W: P. Piotrowski, Sztuka według polityki: Od „Melancholii” do „Pasji” (s. 155-181). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Rayzacher A., & Jarecka D. (red.). (2013). Natalia LL: Doing Gender. Warszawa: Fundacja Lokal Sztuki / Lokal_30.
Google Scholar
Schneider, R. (2014). Performans pozostaje (D. Sosnowska, tłum.). W: T. Plata, & D. Sajewska (red.), Re//mix: Performans i dokumentacja (s. 20-35). Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Komuna//Warszawa, Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar
Solska, E. (2017). Dyskurs rozszerzony w trybie kontrfaktycznym: Inne wizje historii, alternatywne warianty historiografii. W: E. Solska, P. Witek, & M. Woźniak (red.), Historie alternatywne i kontrfaktyczne (s. 11-33). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytety Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar
van Alphen, E., & Sendyka, R. (2015). Performatywne archiwa: od efektu instytucji do praktyk myślenia (Rozmowa). Didaskalia, 127-128, 57-61.
Google Scholar
Viola, E. (2015). Ciało jako archiwum: Performans vs. re-enactment i re-performans. W: Karol Radziszewski – The Prince and Queens: Ciało jako archiwum (katalog, s. 11-26). Toruń: CSW Znaki Czasu.
Google Scholar
Autorzy
Marcin Kościelniakmarcin.koscielniak@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński, Kraków Polska
https://orcid.org/0000-0001-8738-9116
Marcin Kościelniak – teatrolog, kulturoznawca. Adiunkt w Katedrze Teatru i Dramatu UJ. Zastępca redaktora naczelnego „Didaskaliów. Gazety Teatralnej”. Zajmuje się historią i politycznością teatru, sztuk performatywnych i wizualnych XX i XXI wieku. Autor książek: Prawie ludzkie, prawie moje. Teatr Helmuta Kajzara (2012), „Młodzi niezdolni” i inne teksty o twórcach współczesnego teatru (2014), Egoiści. Trzecia droga w kulturze polskiej lat 80. (2018). Redaktor tomu z wyborem tekstów Helmuta Kajzara Koniec półświni. Wybrane utwory i teksty o teatrze (2012). Współredaktor książek: 20-lecie. Teatr polski po 1989 (2010), 1968/PRL/Teatr (2016), Teatr a Kościół (2018).
Statystyki
Abstract views: 503PDF downloads: 535
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Marcin Kościelniak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Marcin Kościelniak, Kościół – Partia – teatr: Cenzura rozproszona w PRL , Pamiętnik Teatralny: Tom 72 Nr 4 (2023): Kulturowa mobilność teatru
- Marcin Kościelniak, «Żadnej metafizyki. Idioci!»: Teatr postdramatyczny – ateizm – polityka , Pamiętnik Teatralny: Tom 66 Nr 1/2 (2017)
