Nażywość w kinie? O problematyczności odbioru „Salò, czyli 120 dni Sodomy” Piera Paola Pasoliniego

Ewa Bal

Abstrakt

Autorka bada relacje między teatrem a kinem w kontekście współczesnych tendencji traktowania filmu nie w kategoriach „dzieła sztuki” przedstawiającego jakieś fikcyjne „tam i wtedy”, ale jako świadectwa doświadczenia „życia w sztuce”. Bal w swojej analizie odwołuje się do kategorii „nażywości” zaproponowanej przez Philipa Auslandera, według którego to historycznie zmienna dynamika produkowanego w widzach efektu realności przedstawienia przesądza o poczuciu nażywości, a nie ontologiczne podziały między formami podawczymi teatru, telewizji i filmu. Jednak według Auslandera twórcom filmowym, inaczej niż w przypadku telewizji i nowych mediów, nie udało się skolonizować „nażywości”, bowiem na przeszkodzie stanął problem repetycji i czasowej przepaści między aktem powstawania filmu a jego odbiorem. Odnosząc się do historycznych i współczesnych świadectw odbioru Salò, 120 dni Sodomy (1975) w reżyserii Piera Paola Pasoliniego oraz ukazywanej w tym filmie cielesności, autorka stara się polemizować z tą ostatnią tezą Auslandera i pokazuje, że również w procesie percepcji dzieła filmowego zatarciu ulega różnica między „obrazem” traktowanym jako dzieło sztuki a bezpośrednim i natychmiastowym wydarzeniem dotykającym widzów tu i teraz oraz że w związku z tym film również może produkować efekt „nażywości”.