The Radiance of the Masculine Relationship: Andrzej Wajda’s “Promised Land” as a Buddy Film

Sebastian Jagielski

kwartalnik.filmowy@ispan.pl
Jagiellonian University (Poland)

Abstract

One of the dominant themes in the work of Andrzej Wajda is the male homo-social desire. In the Promi­sed Land it takes on a particularly dangerous form. Placing homosexuality (or more broadly - sexual minority) within a context of tolerant and accepting male community does not fit into accepted narrative of the nation, within which gays are always presented as enemies. Although in the film the ideal body of a Pole is contrasted with the anti-body of a homosexual Jew, the relations between them are not shaped according to the national, anti-gay script. Multicultural male homo-community is an alternative to family life and nation-state identity. In Wajda’s film the weaning patriotic ethos clashes with the emerging, future oriented community. The analysis of the male homo-social community is preceded by a presentation and analysis of the American sub-genre of buddy films of the 1970s, to which Wajda directly refers.


Keywords:

Andrzej Wajda, homosexuality, buddy film, homosocial desire, queer, body

Badinter Elisabeth, XY Tożsamość mężczyzny, tłum. G. Przewłocki, Wyd. W.A.B., Warszawa 1993, 108-109.
  Google Scholar

Basiuk Tomasz, Casus Wilde’a: homoseksualizm i tożsamość odmieńca od końca XIX wieku, w: Inny, Inna, Inne. O Inności w kulturze, (red.) M. Janion, C. Snochowska-Gonzales, K. Szczuka, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2004, s. 321-322, 324.
  Google Scholar

Caes Christopher, Widowiska katastroficzne: trauma historyczna i męska podmiotowość we wczesnych filmach Andrzeja Wajdy, tłum. Z. Batko, w: Filmowy świat Andrzeja Wajdy, (red.) E. Nurczyńska-Fidelska, P. Sitarski, Universitas, Kraków 2003, s. 144, 149, 152-157.
  Google Scholar

Dondziłło Czesław, Zasłużony półkownik?, „Film” 1982, nr 39, s. 7.
  Google Scholar

Douin Jean-Luc Douin,, „Le Monde”: „Katyń” – przejmujący i bolesny film dla Wajdy, tłum. J. Kawa, „Gazeta Wyborcza”, 14.04. 2009.
  Google Scholar

Dyer Richard, The Matter of Images: Essays on Representation, Routledge, New York 1993, s. 127.
  Google Scholar

Eberhardt Konrad, O polskich filmach, wybór i wstęp: R. Koniczek, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1982, s. 376-377 (pierw. „Kino” 1974, nr 12, s. 10-15).
  Google Scholar

Ellis John, Visible Fictions, Routledge & Kegan Paul, London 1982, s. 47.
  Google Scholar

Falkowska Janina, Andrzej Wajda: History, Politics, and Nostalgia in Polish Cinema, Berghahn Books, New York-Oxford 2007, s. 151.
  Google Scholar

Falkowska Janina,Głosy z zewnątrz. Recepcja filmów Andrzeja Wajdy w krajach anglojęzycznych, w: Filmowy świat Andrzeja Wajdy, (red.) E. Nurczyńska-Fidelska, P. Sitarski, Universitas, Kraków 2003, s. 359-375.
  Google Scholar

Filmowy świat Andrzeja Wajdy, (red.) E. Nurczyńska-Fidelska, P. Sitarski, Universitas, Kraków 2003.
  Google Scholar

Foucault Michel, Historia seksualności, tłum. B. Banasiak, T. Komendant, K. Matuszewski, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2010.
  Google Scholar

Foucault Michel, O Przyjaźni jako stylu życia, tłum. T. Basiuk, „Gai Pied” 1981.
  Google Scholar

Haskell Molly, From Reverence to Rape: The Treatment of Women in the Movies, 2nd ed., University of Chicago Press, Chicago 1987, s. 23.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226412924.001.0001   Google Scholar

Historia filmu polskiego, t. 4, (red.) J. Toeplitz, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1980, s. 166.
  Google Scholar

James Caryn, Land of Promise, „The New York Times Film Reviews”, 5 II 1988.
  Google Scholar

Karpiński Maciej, Wojciech Pszoniak, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1976, s. 52.
  Google Scholar

Kino polskie jako kino narodowe, (red.) T. Lubelski, M. Stroiński, Ha!Art, Kraków 2009.
  Google Scholar

Klejsa Konrad, Filmowe oblicza kontestacji. Kino Stanów Zjednoczonych i Europy Zachodniej wobec kultury protestu przełomu lat 60. i 70., Wyd. Trio, Warszawa 2008, s. 26-27.
  Google Scholar

Kłosińska Krystyna, Feministyczna krytyka literacka, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2010, s. 555.
  Google Scholar

Kornatowska Maria, Eros i film, Krajowa Agencja Wydawnicza, Łódź 1986, s. 98, 105.
  Google Scholar

Kosofsky Sedgwick Eve, Męskie pragnienie homospołeczne i polityka seksualności, tłum. A. Ostolski, „Krytyka Polityczna” 2005, nr 9/10.
  Google Scholar

Kurz Iwona, Twarze w tłumie, Wizerunki bohaterów wyobraźni zbiorowej w kulturze polskiej lat 1955-1969, Świat Literacki, Warszawa 2005, s. 153,186.
  Google Scholar

Ledóchowski Aleksander, Złoty cielec, w: tegoż, Ulotne obrazy, Polska Federacja DKF, Warszawa 1998, s. 60 (pierw. „Film” 1975, nr 8, s. 6-7).
  Google Scholar

Leszkowicz Paweł, Kitliński Tomasz, Miłość i demokracja. Rozważania o kwestii homoseksualnej w Polsce, Aureus, Kraków 2005, s. 197.
  Google Scholar

Lis Piotr, Liryczny bohater w dramatycznych okolicznościach. O twórczości Andrzeja Wajdy, w: W kręgu filmu polskiego XXXV-lecia, (red.) J. Trzynadlowski, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1981, s. 154-155.
  Google Scholar

Lubelski Tadeusz, Daniel Olbrychski: Aktor Wajdy, w: Być jak Cybulski?, (red.) I. Cegiełkówna, Fundacja Kino, Warszawa 2008, s. 13-14.
  Google Scholar

Lubelski Tadeusz, Dwie ziemie jałowe: 1898 i 1974, „Kwartalnik Filmowy” 1997, nr 18, s. 118-119, 126.
  Google Scholar

Lubelski Tadeusz, Wajda, Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 2006.
  Google Scholar

Mazierska Ewa, Od homoseksualisty do geja: konstrukcja „innych seksualności” w polskim kinie okresu PRL-u, tłum. K. Nowak, w: Ciało i seksualność w kinie polskim, (red.) S. Jagielski, A. Morstin-Popławska, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2009, s. 52, 53.
  Google Scholar

Michalak Bartosz, Polskie Oscary, Prószyński i S-ka, Warszawa 2000, s. 215.
  Google Scholar

Michalski Dariusz, Kalina Jędrusik, Iskry, Warszawa 2010, s. 313-323.
  Google Scholar

Michnik Adam, Narodowość pluszowego misia, „Gazeta Wyborcza”, 14.04. 2009.
  Google Scholar

Mulvey Laura, Do utraty wzroku. Wybór tekstów, (red.) K. Kuc, L.Thompson, tłum. J. Mach, Korporacja Ha!Art, Kraków-Warszawa 2010, s. 40, 42.
  Google Scholar

Na falach pruderii, „Dialog” 2009, nr 3, s. 108.
  Google Scholar

Neale Steve, Męskość jako spektakl, tłum. M. Radkiewicz, w: Gender w kinie europejskim i mediach, (red.) E. Ostrowska, Kraków 2001, s. 41, 42.
  Google Scholar

Nurczyńska-Fidelska Ewelina, Polska klasyka literacka według Andrzeja Wajdy, Śląsk, Katowice 1998, s. 118-126, 156.
  Google Scholar

Olbrychski Daniel, Anioły wokół głowy, BGW, Warszawa 1992, s. 210, 212.
  Google Scholar

Ostrowska Elżbieta, Niebezpieczne związki. Dyskurs miłosny, erotyczny i narodowy w filmach Andrzeja Wajdy, w: Filmowy świat Andrzeja Wajdy, (red.) E. Nurczyńska-Fidelska, P. Sitarski, Universitas, Kraków 2003, s. 210.
  Google Scholar

Ostrowska Elżbieta, Obcość podwojona: obrazy kobiet żydowskich w polskim kinie powojennym, w: Gender-film-media, (red.) E. H. Oleksy, E. Ostrowska, Rabid, Kraków 2001, s. 135, 140.
  Google Scholar

Ostrowska-Chmura Elżbieta, Polka – dumny przedmiot pożądania, w: Ciało i seksualność w kinie polskim, (red.) S. Jagielski, A. Morstin-Popławska, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2009, s. 139-153,
  Google Scholar

Pszoniak Wojciech, Aktor, w rozmowie z M. Komarem, Wyd. Literackie, Kraków 2009, s. 103, 126.
  Google Scholar

Pyszny Joanna, Kobieta w filmach szkoły polskiej, w: Polska szkoła filmowa. Poetyka i tradycja, (red.) J. Trzynadlowski, Zakład Nar. im. Ossolińskich, Wrocław 1976.
  Google Scholar

Simpson Mark, Male Impersonators: Men Performing Masculinity, Routledge, New York 1994, s. 228.
  Google Scholar

Skrzypczak Piotr, Filmowe panoramy społeczeństwa polskiego XIX wieku, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2004, s. 139, 140.
  Google Scholar

Wajda Andrzej, Kino i reszta świata, Znak, Kraków 2000, s. 162.
  Google Scholar

Wajda Andrzej, Moment deziluzji. Spotkanie z Andrzejem Wajdą, rozm. T. Sobolewski, „Kino” 1991, nr 7, s. 2-7.
  Google Scholar

Wajda Andrzej, O polityce, o sztuce, o sobie, wstęp, wybór i układ tekstów: M. Malatyńska, Prószyński i S-ka, Warszawa 2000, s. 194.
  Google Scholar

Wajda mówi o sobie: wywiady i teksty, wybór i oprac. Wertenstein Wanda, Wyd. Literackie, Kraków 2000, s. 90, 91.
  Google Scholar

Wajda: Filmy, (red.) Płażewski Jerzy, t. 2, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1996, s. 245.
  Google Scholar

White Hayden, Poetyka pisarstwa historycznego, (red.) E. Domańska, M. Wilczyński, tłum. M. Wilczyński, Universitas, Kraków 2000, s. 356.
  Google Scholar

Wood Robin, Hollywood: From Vietnam to Reagan… and Beyond, Expanded and Revised Edition, Columbia University Press, New York 2003, s. 203, 204, 205.
  Google Scholar

Zawiszewska Agata, „Zostawić całą hańbę”, lecz „zwrócić się przeciw tyranii”. Poglądy na temat homoseksualizmu w pierwszej połowie XX wieku w Polsce, w: Kultura wobec odmienności. Tom 2: Prasa/Literatura, (red.) B. Darska, Fundacja Feminoteka, Warszawa 2009, s. 98.
  Google Scholar


Published
2012-06-30

Cited by

Jagielski, S. (2012) “The Radiance of the Masculine Relationship: Andrzej Wajda’s ‘Promised Land’ as a Buddy Film”, Kwartalnik Filmowy, (77-78), pp. 25–54. doi: 10.36744/kf.2852.

Authors

Sebastian Jagielski 
kwartalnik.filmowy@ispan.pl
Jagiellonian University Poland

Asystent w Instytucie Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie obronił rozprawę doktorską poświęconą męskiemu pragnieniu homospołecznemu w kinie polskim. Współredaktor tomu Ciało i seksualność w kinie polskim (2009).



Statistics

Abstract views: 71
PDF downloads: 37


License

Copyright (c) 2012 Sebastian Jagielski

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

The author grants the publisher a royalty-free non-exclusive licence (CC BY 4.0) to use the article in Kwartalnik Filmowy, retains full copyright, and agrees to identify the work as first having been published in Kwartalnik Filmowy should it be published or used again (download licence agreement). The journal is published under the CC BY 4.0 licence. By submitting an article, the author agrees to make it available under this licence.

In issues from 105-106 (2019) to 119 (2022) all articles were published under the CC BY-NC-ND 4.0 licence. During this period the authors granted a royalty-free non-exclusive licence (CC BY-ND 4.0) to use their article in „Kwartalnik Filmowy”, retained full copyright, and agreed to identify the work as first having been published in our journal should it be published or used again.