Phyllis, Cora, Laura, Gilda… Kobieta jako przedmiot w „film noir”

Patrycja Włodek

Abstrakt

Czy kobieta w film noir – nurcie popularnym w Stanach Zjednoczonych w latach 40. i 50. XX w. – była podmiotem czy raczej przedmiotem? Ze względu na niezwykłą tematyczną złożoność film noir, przejawiającą się m.in. w wielości schematów fabularnych i typów postaci, zarówno męskich, jak i kobiecych, nie jest łatwo jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Analiza czterech filmów (Podwójne ubezpieczenie, Listonosz zawsze dzwoni dwa razy, Gilda, Laura), w których ekranowa obecność bohaterek określona jest nie tylko przez ich rolę w narracji i silnie nacechowaną erotycznie stronę wizualną, ale też przez konkretne i znaczące przedmioty (bransoletka, szminka, rękawiczka), wskazuje jednak na pewne strategie stosowane w Hollywood. Strategie te wynikały m.in. z momentu dziejowego i kodeksu Haysa, a ich celem było umieszczenie silnej i niezależnej femme fatale w ramach społecznych, którym tak bardzo sprzeciwia się ona w toku akcji. Jednocześnie wyrazistość tego typu postaci (wiele protagonistek film noir i grających je aktorek zyskało status ikony kina) nie pozwala zapomnieć o ich subwersywnym i niepokornym charakterze.