„Benshi” jako współautor filmu

Krzysztof Loska

Abstrakt

Autor opisuje fenomen benshi, japońskich narratorów i komentatorów filmów niemych. Zadaniem benshi było nie tylko tłumaczenie napisów, ale wzbogacenie obrazu słowem mówionym, ustną opowieścią objaśniającą znaczenie, wyczytane przez komentatora z filmu. W tym sensie był on właściwie współtwórcą filmowej opowieści, to on konstruował fabułę. Benshi nie pojawili się jednak dlatego, że japońskiej publiczności kinowej trzeba było wyjaśniać znaczenie ruchomych obrazów, ale raczej ze względu na jej przywiązanie do pewnego sposobu przedstawiania i stylu wykonawstwa, związanego z łączeniem ze sobą różnych środków wyrazu. Ich obecność możemy tłumaczyć nie tylko przez odwołanie się do tradycji ustnych opowieści i mieszanych form teatralnych, ale przez spojrzenie na ich działalność z punktu widzenia przemian społecznych i obyczajowych, jakie zachodziły w Japonii na przełomie stuleci. Wówczas zrozumiemy, że ich rola nie ograniczała się do przekazywania pewnej tradycji estetycznej, ale do udziału w procesie modernizacji, Loska opisuje kreację poszczególnych mistrzów, skupia się na tym, czym idealny benshi powinien się wyróżniać i śledzi rozwój tej profesji we wczesnym okresie kina japońskiego.