Obrazy twórcze, obrazy (nie)pamięci... O fascynacji obrazem filmowym

Łucja Demby

Abstrakt

Artykuł jest próbą zdefiniowania reguł rządzących naszą pamięcią o filmach. Wychodząc od opisanej przez Rolanda Barthes’a w Trzecim sensie fascynacji pojedynczym obrazem filmowym, Demby stawia pytanie o to, czy możliwa jest pamięć o filmie unieruchomiona w jednym obrazie, niejako kondensującym cały jego sens. Skoro film to obrazy defilujące, obrazy w ruchu, więc nasza pamięć o nim byłaby raczej - paradoksalnie - niepamięcią. Film w całości i w swym właściwym, ruchomym kształcie - dowodzi Demby - został więc w pewien sposób zapomniany. Autorka twierdzi, że nasza pamięć o filmie to jednak żywe i pulsujące obrazy mentalne, które zawierają nie tylko to, co wizualne, ale również elementy ruchu, muzyki, rytmu. Dlatego też nie zafałszowują tego, co w procesie recepcji najważniejsze - przeżycia uczuciowego. Tę wpisana w pojedynczy obraz „witalność” wiąże Demby z niewyrażalnym w słowach Barthes’owskim trzecim sensem. Autorka zwraca też uwagę na przypadek, kiedy inspiracją dla filmu staje się pojedynczy obraz powstający w psychice twórcy (np. śmierć operatora Potockiego w przypadku Niewolnicy miłości /1975/ Nikity Michałkowa). Takie inicjalne, intymne obrazy powstałe w wyobraźni twórcy filmowego prawdopodobnie oddziałują na widza najmocniej, a na pewno fascynują go, rozbudzają jego emocje i sprawiają, że dowiaduje się on czegoś nowego o sobie. W ten sposób za pośrednictwem obrazu filmowego widz spotyka się z Innym, a przede wszystkim ze swoimi własnymi uczuciami. Fascynacja obrazem okazuje się więc próbą poznania samego siebie.