Dialektyka Narcyza i Ikara

Mariola Jankun-Dopartowa

Abstrakt

Fragment rozdziału z książki Marioli Jankun-Dopartowej Gorzkie kino Agnieszki Holland, która ukaże się nakładem wydawnictwa Słowo/Obraz Terytoria. Jankun-Dopartowa analizuje film Agnieszki Holland Całkowite zaćmienie w szerszym kontekście modernistycznej tradycji literackiej. Zgodnie z tą tradycją Rimbaud uosabiał bunt przeciwko zgniłej mieszczańskiej moralności i skostniałej tradycyjnej sztuce. W filmie Holland nic nie jest jednoznaczne. Reżyserka nie trzyma się dokładnie faktów. Raczej pokazuje kolejne stereotypy dotyczące artysty po to, by je zakwestionować. Jankun-Dopartowa określa estetykę filmu mianem kiczu, nawiązując do terminologii zaproponowanej przez Milana Kunderę, który uznał kicz za jedną z ważniejszych kategorii artystycznych XX w. Widzimy Rimbauda tak, jak był postrzegany przez krąg swoich przyjaciół, Verlaine’a, siostrę, żonę Verlaine’a i innych. Nikomu jednak nie udało się przekroczyć granicy samotności artysty i dotrzeć do prawdy o nim. Te kolejne stereotypy zderzają się z filmową rzeczywistością wykreowaną na wzór wizji zawartej w wierszach Rimbauda. W efekcie mamy do czynienia nie z biografią artysty, ale z portretem narcystycznej kultury zdolnej jedynie do trywializowania złożonej rzeczywistości.