Juraja Herza sposób na stylizację rzeczywistości. Przypadek „Morgiany”
Abstrakt
Morgiana (1972) Juraja Herza jest uznawana za ostatni film Czechosłowackiej Nowej Fali. Piotrowski wskazuje na wieloznaczność tej atrybucji: chociaż film Herza jest owocem pewnej „szkoły” i jej estetyczną konsekwencją, to powstał w warunkach normalizacji, wprowadzonej przez komunistyczne władze CSRS po zdławieniu Praskiej Wiosny (oznaczała ona koniec wolności twórczej, upadek kina i powrót do estetyki socrealizmu). Świadczy o tym recepcja krytyczna Morgiany, deprecjonowanej jako – zaledwie – „poetycki horror” i „romantyczna przypowieść” o zwycięstwie doskonałego dobra nad ewidentnym, szpetnym złem. W filmie Herza nic jednak nie jest jednoznaczne: dzieło, także dzięki podwójnej roli Ivy Janžurovej, jawi się jako palimpsest, sugerujący, że świat filmowy jest metaforą i pozostaje w kontrze do rzeczywistości pozafilmowej. Piotrowski wykazuje, że mistrzowsko spreparowana, wielopoziomowa stylizacja jest w Morgianie medium kina autorskiego, źródłem dystansu i gorzkiej ironii oraz maską skrywającą przesłanie polityczne i etyczne.
Słowa kluczowe:
Juraj Herz, czechosłowacka Nowa Fala, palimpsestBibliografia
Bird Daniel. 2002. „To Excess. The Grotesque in Juraj Herz’s Czech Films”. Kinoeye 2: http://www.kinoeye.org/02/01/bird01.php.
Google Scholar
Blaha, Zdeněk. 2009. „Morgiana a Upír z Feratu jako svébytné pokusy o český horor. „25fps“: http://25fps.cz/2009/morgiana-a-upir-z-feratu-jako-svebytne-pokusy-o-cesky-horor/.
Google Scholar
Blažejovský, Jaromír. 2002. „Normalizační film”. Cinepur 21: 6-11.
Google Scholar
Hames, Peter. 2009. Czech and Slovak Cinema. Theme and Tradition. Edinburgh: Edinburgh University Press.
DOI: https://doi.org/10.1515/9780748629268
Google Scholar
Hames, Peter. 2009. Czechosłowacka Nowa Fala. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar
Hulík, Štepan. 2012. Kinematografie zapomnění. Počátky normalizace ve Filmovém studiu Barrandov (1968-1973). Praha: Academia.
Google Scholar
Owen, Jonathan L. 2011. Avant-Garde to New Wave. Czechoslovak Cinema, Surrealism and the Sixties. New York: Berghahn Books.
Google Scholar
Pająk, Patrycjusz. 2010. Z dziejów czeskiego horroru literackiego i filmowego w czasach komunizmu. W Popkomunizm. Doświadczenie komunizmu a kultura popularna, 149-167. Kraków: Libron.
Google Scholar
Přádná, Stanislava. 2014. Balancování na hraně možného. Tvorba Věry Chytilové v období normalizacje. W Film a dějiny 4. Normalizace, 41-71. Praha: Casablanca.
Google Scholar
Svatoňová, Kateřina. 2014. „Absurdní ekvivalent absurdního světa. Česká staronová vlna (v obraze Jaroslava Kučery)”. Cinepur 91: 80-84.
Google Scholar
Szymański, Karol. 2011. „Film czechosłowacki odnaleziony”. Kwartalnik Filmowy 75-76: 323-331.
Google Scholar
Žalman, Jan. 2008. Umlčený film. Praha: KMa.
Google Scholar
Autorzy
Grzegorz Piotrowskikwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Gdański Polska
Muzykolog, adiunkt na Uniwersytecie Gdańskim i wykładowca Akademii Muzycznej w Gdańsku. Specjalizuje się w twórczości Jarosława Iwaszkiewicza, teorii i praktyce muzyki popularnej oraz jazzu, aktorstwie filmowym, szkle Huty Niemen, sztuce gejowskiej.
Statystyki
Abstract views: 34PDF downloads: 20
Licencja
Prawa autorskie (c) 2015 Grzegorz Piotrowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Grzegorz Piotrowski, Radosne związki formy i treści („Chłopcy na piasku” Wakefielda Poole’a) , Kwartalnik Filmowy: Nr 115 (2021): Film formy, film treści
- Grzegorz Piotrowski, Karol Szymański, Transnarodowa, czyli wszędzie Obca? Syndrom aktorstwa filmowego Anny Prucnal , Kwartalnik Filmowy: Nr 95 (2016): Transnarodowość kina polskiego
- Grzegorz Piotrowski, Latarnik dziecięcej wyobraźni , Kwartalnik Filmowy: Nr 89-90 (2015): Redefinicje klasyki
- Grzegorz Piotrowski, „Ma dissidence”. Sztuka piosenki Anny Prucnal , Kwartalnik Filmowy: Nr 91 (2015): Film między muzyką pop a popkulturą
