Transnarodowa, czyli wszędzie Obca? Syndrom aktorstwa filmowego Anny Prucnal
Grzegorz Piotrowski
kwartalnik.filmowy@ispan.plUniwersytet Gdański (Polska)
Karol Szymański
Uniwersytet Gdański (Polska)
Abstrakt
Związki – życiowe i zawodowe – z Polską, Niemcami i Francją oraz estetyczne konteksty i artystyczne środowiska kolejnych miejsc kariery ukształtowały aktorstwo filmowe Anny Prucnal jako fenomen, w którym nad czytelnymi źródłami lokalnymi i pierwiastkami narodowymi nadbudowuje się niesprowadzalne do nich Inne-Ponad. Dzięki temu Prucnal w filmach Felliniego, Makavejeva, Deville’a, Wajdy, Vadima czy Amalrica z jednej strony funkcjonuje jako fascynująca i drażniąca Obca, z drugiej zaś, przekraczając to, co lokalne, może być z powodzeniem zasymilowana przez kino międzynarodowe (co paradoksalnie obróciło się przeciw aktorce, gdy po 1989 r. podjęła próbę powrotu do tego, co lokalne – kina polskiego). Autorzy dokonują opisu środków wyrazu w filmowych rolach Prucnal, analizują jej swoisty i „przesadny” sposób bycia na ekranie, zastanawiając się, na ile jest ona „ciałem obcym”, a na ile wnosi niepowtarzalną – transgresyjną, dysonansową, konfuzyjną – „wartość dodaną”. Celem artykułu jest określenie „syndromu aktorskiego Prucnal” oraz interpretacja kształtujących go sił (przez odniesienie m.in. do opery, estetyki Felsensteina i Brechta, Studenckiego Teatru Satyryków, awangardy teatralnej Awinionu, kontrkultury i kampu, lewackości) przede wszystkim z perspektywy strategii reinterpretacji znaków kultur narodowych oraz napięć między tym, co lokalne, transnarodowe, międzynarodowe.
Słowa kluczowe:
Anna Prucnal, Inny, obcy, obcaBibliografia
Aslan, O. Aktor XX wieku. Ewolucja techniki. Zagadnienia etyki, przeł. M.O. Bieńka, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1978.
Google Scholar
Barthes, R. Trzeci sens. Poszukiwania na podstawie kilku fotogramów z filmów S.N. Eisensteina, tłum. R. Wyborski, „Kino” 1971, nr 11, s. 37–41.
Google Scholar
Brossard, P. Szkic do portretu aktora, tłum. E. Niewczas, „Kino” 1980, nr 9, s. 19–24.
Google Scholar
Fischer-Lichte, E. Estetyka performatywności, tłum. M. Borowski, M. Sugiera, Księgarnia Akademicka, Kraków 2008.
Google Scholar
Font, D. Masculin/feminin. Notes on the modern actor’s body, http://www.iua.upf.es/formats/formats3/fon_a.htm [dostęp: 23.07.2015].
Google Scholar
Higson, A. Film acting and independent cinema, [w:] Movie acting. The film reader, ed. by P. Robertson Wojcik, Routledge, New York 2004, s. 145–164.
Google Scholar
Kracauer, S. Teoria filmu. Wyzwolenie materialnej rzeczywistości, przekład W. Wertenstein, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2008.
Google Scholar
Łotman, J. Semiotyka filmu, tłum. J. Faryno, T. Miczka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1983.
Google Scholar
Madej, A. Człowiek wyrazisty, „Kwartalnik Filmowy” 1994, nr 5, s. 46–62.
Google Scholar
Piotrowski, G. „Ma dissidence”. Sztuka piosenki Anny Prucnal, „Kwartalnik Filmowy” 2015, nr 91, s. 170–180.
DOI: https://doi.org/10.36744/kf.2293
Google Scholar
Piotrowski, G., K. Szymański, Jak Pani nie wstyd (tak śpiewać)! Spektakl piosenki Anny Prucnal, [w:] Spojrzenie – spektakl – wstyd, red. naukowa J. Potkański, R. Pruszczyński, Elipsa, Warszawa 2011, s. 108–124.
Google Scholar
Robertson Wojcik, P. General introduction, [w:] Movie acting. The film reader, ed. by P. Robertson Wojcik, Routledge, New York 2004, s. 1–14.
Google Scholar
Schechner, R. Performatyka, wstęp, przekład T. Kubikowski, red. przekładu M. Rochowski, Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych, Wrocław 2006.
Google Scholar
Świontek, S. Modele aktorstwa XX wieku, [w:] Aktor w kulturze współczesnej. Studia, pod red. E. Udalskiej, Fundacja Astronomii Polskiej, Warszawa 1994, s. 9–22.
Google Scholar
Autorzy
Grzegorz Piotrowskikwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Gdański Polska
Doktor muzykologii; adiunkt kulturoznawstwa na Uniwersytecie Gdańskim i wykładowca Akademii Muzycznej w Gdańsku. Specjalizuje się w twórczości Jarosława Iwaszkiewicza, teorii i praktyce muzyki popularnej oraz jazzu, szkle Huty Niemen, aktorstwie filmowym i sztuce gejowskiej.
Autorzy
Karol SzymańskiUniwersytet Gdański Polska
Absolwent historii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim oraz rachunkowości i finansów na Uniwersytecie Gdańskim. Obecnie zajmuje się finansami i administracją projektów unijnych oraz grantów naukowych. Publikował w tomach zbiorowych oraz m.in. w „Kwartalniku Filmowym”, „Rocznikach Humanistycznych”, „Biuletynie Historii Sztuki”, „Studiach Filmoznawczych”, „Odrze” i „Przeglądzie Papierniczym”.
Statystyki
Abstract views: 40PDF downloads: 21
Licencja
Prawa autorskie (c) 2016 Grzegorz Piotrowski, Karol Szymański
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Grzegorz Piotrowski, Radosne związki formy i treści („Chłopcy na piasku” Wakefielda Poole’a) , Kwartalnik Filmowy: Nr 115 (2021): Film formy, film treści
- Karol Szymański, Masa i wspólnota w rytmie kroków. Kontranaliza społeczeństw radzieckiego i czechosłowackiego w filmach Ivana Balaďi „Metrum” i „Las” , Kwartalnik Filmowy: Nr 123 (2023): Tempo i rytm
- Karol Szymański, Psychologiczny balecik w konkretnym układzie sił. O polskiej recepcji „Wozu do Wiednia” Karela Kachyni , Kwartalnik Filmowy: Nr 101-102 (2018): Kino europejskie XXI wieku
- Karol Szymański, Nieobecni obecni. Próby powrotu duetu Jiří Voskovec i Jan Werich na ekran po 1945 roku , Kwartalnik Filmowy: Nr 97-98 (2017): Wędrujące motywy
- Karol Szymański, Tarkowski i Proust. „Zwierciadło” i „W poszukiwaniu straconego czasu” – „co innego”, a przecież „jedno i to samo” , Kwartalnik Filmowy: Nr 86 (2014): Wymiary czasu
- Grzegorz Piotrowski, Juraja Herza sposób na stylizację rzeczywistości. Przypadek „Morgiany” , Kwartalnik Filmowy: Nr 89-90 (2015): Redefinicje klasyki
- Grzegorz Piotrowski, Latarnik dziecięcej wyobraźni , Kwartalnik Filmowy: Nr 89-90 (2015): Redefinicje klasyki
- Grzegorz Piotrowski, „Ma dissidence”. Sztuka piosenki Anny Prucnal , Kwartalnik Filmowy: Nr 91 (2015): Film między muzyką pop a popkulturą
