Popkulturowa ucieczka od tautologii: Reżyserski teatr operowy XXI wieku wobec realizmu dzieł Verdiego
Ryszard Daniel Golianek
degol@amu.edu.plUniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-3775-0732
Abstrakt
Koncepcja reżyserskiego teatru operowego, realizowana od lat siedemdziesiątych XX wieku głównie w krajach niemieckojęzycznych, zwróciła uwagę odbiorców popkultury na gatunek opery. Propozycje operowego Regietheater charakteryzowały się wyraźnym odwrotem od stylu tradycyjnych spektakli, zdominowanych przez elegancję i konwencjonalną reżyserię. Można więc powiedzieć, że stanowiły one formę ucieczki od tautologii konwencji operowych w popkulturowe konteksty. O ile tradycyjna opera barokowa i klasyczna łatwo poddawała się unowocześnieniu, to w przypadku dzieł Giuseppe Verdiego podejście takie okazało się skomplikowane, gdyż realistyczne utwory włoskiego mistrza sprzęgły się trwale z sytuacją historyczno-społeczną i polityczną jego czasów. Tym bardziej interesujące i warte przeanalizowania są te propozycje reżyserskie odnoszące się do jego dzieł, w których nawiązania do popkultury stanowią istotny element spektakli. Podjęta w artykule analiza koncepcji reżyserskich (takich twórców jak Mariusz Treliński, Christopher Alden, Robert Carsen, Peter Konwitschny i Hans Neuenfels) to próba wyznaczenia kilku trajektorii, zarysowujących się w ramach ogólnej strategii ucieczki od tautologii charakteryzującej wcześniejsze realizacje Verdiowskich dzieł operowych.
Słowa kluczowe:
opera , Giuseppe Verdi, kultura popularna, reżyseria operowa, RegietheaterBibliografia
Braun, Kazimierz. Wielka reforma teatru w Europie: Ludzie – idee – zdarzenia. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1984.
Google Scholar
Braun, Kazimierz, and Justyna Braun. The Great Reform of the Theatre in Europe: A Historical Study, 1887–1939. Preface Ian Watson. Lewiston: Edwin Mellen Press, 2019.
Google Scholar
Brown, Howard Mayer, and Stanley Sadie, eds. Performance Practice: Music After 1600. New York: Norton, 1990.
Google Scholar
Brug, Manuel. Opernregisseure heute: Mit ausführlichem Lexikonteil. Leipzig: Henschel, 2006.
Google Scholar
Csobädi, Peter, et al., hrsg. Politische Mythen und nationale Identitäten im (Musik-) Theater: Vorträge und Gespräche des Salzburger Symposions 2001.
Google Scholar
Salzburg: Müller-Speiser, 2003.
Google Scholar
Koban, Ilsé. Walter Felsenstein: Theater – Gespräche, Briefe, Dokumente. Berlin: Hentrich, 1991.
Google Scholar
Felsenstein, Walter, und Joachim Herz. Musiktheater: Beiträge zur Methodik und zu Inszenierungskonzeptionen. Herausgeber Stephan Stompor. Leipzig: Philipp Reclam, 1976.
Google Scholar
Garaventa, Alexandra. Regietheater in der Oper: Eine musiksoziologische Untersuchung am Beispiel der Stuttgarter Inszenierung von Wagners „Ring des Nibelungen”. München: Meidenbauer, 2006.
Google Scholar
Gossett, Philip. Divas and Scholars: Performing Italian Opera. Chicago: University of Chicago Press, 2006.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226304885.001.0001
Google Scholar
Gutjahr, Ortrud, hrsg. Regietheater! Wie sich über Inszenierungen Streite lässt. Würzburg: Königshausen & Neumann, 2008.
Google Scholar
Kampfer, Frank, hrsg. Musiktheater heute: Peter Konwitschny, Regisseur. Hamburg: Europäische Verlagsanstalt, 2001.
Google Scholar
Kivy, Peter. Authenticities: Philosophical Reflections on Musical Performance. Ithaca, NY: Cornell University Press, 1995.
DOI: https://doi.org/10.7591/9781501731631
Google Scholar
Levin, David J. Unsettling Opera: Staging Mozart, Verdi, Wagner, and Zemlinsky. Chicago: University of Chicago Press 2007.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226475257.001.0001
Google Scholar
Lorcey, Jacques. The Art of Maria Callas. Biarritz: Atlantica, 1999.
Google Scholar
Neuenfels, Hans. Das Bastardbuch: Autobiografische Stationen. München: Bertelsmann, 2011.
Google Scholar
Oeck, Anja, hrsg. Musiktheater als Chance: Peter Konwitschny inszeniert. Berlin: Akademie der Künste, 2008.
Google Scholar
Pencak, William. „Cherubini Stages a Revolution”. The Opera Quarterly 8, no. 1 (1991): 8–27. https://doi.org/10.1093/oq/8.1.8.
DOI: https://doi.org/10.1093/oq/8.1.8
Google Scholar
Schläder, Jürgen. OperMachtTheaterBilder: Neue Wirklichkeiten des Regietheaters. Leipzig: Henschel, 2006.
Google Scholar
Stadelmaier, Gerhard. Regisseurstheater: Auf den Bühnen des Zeitgeists. Springe: Klampen Verlag, 2016.
Google Scholar
Welker, Andrea, hrsg. Peter Konwitschny: „Mensch, Mensch, Mensch!” – Oper als Zentrum der Gegenwart. Weitra: Bibliothek der Provinz, 2015.
Google Scholar
Wink, Paul. Prima Donna: The Psychology of Maria Callas. New York: Oxford University Press, 2021.
DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780190857738.001.0001
Google Scholar
Žižek, Slavoj, i Mladen Dolar. Druga śmierć opery. Tłumaczenie Sławomir Królak. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2008.
Google Scholar
Autorzy
Ryszard Daniel Golianekdegol@amu.edu.pl
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
https://orcid.org/0000-0002-3775-0732
Ryszard Daniel Golianek - muzykolog, profesor tytularny w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jego zainteresowania badawcze obejmują historię i estetykę muzyki, głównie XIX wieku, szczególnie problematykę ekspresji, stylu i znaczenia muzyki romantyzmu. Podejmuje także badania źródłowe dotyczące muzyki polskiej XIX wieku. Ostatnio zajmował się problematyką wątków polskich w muzyce europejskiej lat 1772–1918 oraz twórczością operową Stanisława Moniuszki. Opublikował 9 monografii autorskich, ostatnio Reżyserski teatr operowy XXI wieku: Nurty i twórcy (Łodź, 2020).
Statystyki
Abstract views: 127PDF downloads: 117
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Ryszard Daniel Golianek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
