„Tańcz, opowiedz im wszystko…”: Losy tancerek żydowskich w czasach Holokaustu

artykuł recenzowany

Małgorzata Leyko

malgorzata.leyko@uni.lodz.pl
Uniwersytet Łódzki (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-9319-1322

Abstrakt

W artykule po raz pierwszy podjęto badania nad losami tancerek żydowskich w czasach Holokaustu. Nowoczesny taniec artystyczny stanowił próbę zdefiniowania własnej tożsamości przez młode kobiety żydowskie, które kwestionowały dotychczasowy model wychowania w tradycji patriarchalnej. Z tego powodu kształcenie w szkołach tańca było bardzo popularne wśród dziewcząt i kobiet żydowskich, a ich absolwentkami mogło być w okresie przedwojennym nawet kilkaset osób. W pracy przyjęto metodę skoncentrowaną na prezentacji losów jednostkowych, które mogą ilustrować skalę opresji, jakiej doświadczały tancerki żydowskie. Ich losy przedstawiono jako realizację trzech matryc biograficznych: emigracja/ucieczka/wygnanie, życie w gettach i próba przetrwania po aryjskiej stronie. Artykuł jest jednocześnie postulatem w sprawie podjęcia systematycznych badań nad tym zagadnieniem.


Słowa kluczowe:

tancerki żydowskie, Zagłada, emigracja tancerek żydowskich, taniec w gettach, życie tancerek żydowskich w ukryciu

Abramowicz, Mieczysław. Teatr żydowski w Gdańsku 1876–1968. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2022.
  Google Scholar

Alves Guimarães, Maria Claudia. „Między czasem a przestrzenią: Skomplikowana trajektoria życia Yanki Rudzkiej”. W: Polskie artystki awangardy tanecznej: Historie i rekonstrukcje, redakcja Joanna Szymajda, 126–147. Warszawa: Instytut Muzyki i Tańca, 2017.
  Google Scholar

Aszkenazy-Engelhard, Halina. Pragnęłam żyć: Pamiętnik. Warszawa: Wydawnictwo Salezjańskie, 1991.
  Google Scholar

Banach, Anna. „Warszawska edukacja taneczna poza instytucjami w XX w.”. W: Taniec w Warszawie: Społeczeństwo, edukacja, kultura, redakcja Hanna Raszewska–Kursa, 35–55. Warszawa: Centrum Sztuki Tańca w Warszawie, 2018.
  Google Scholar

Drozdek-Małolepsza, Teresa. „Sport kobiet mniejszości narodowych w Polsce w latach 1919–1939”. Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie 8 (2009): 75–88.
  Google Scholar

Engelking, Barbara. „Kultura i rozrywka”. W: Getto warszawskie: Przewodnik po nieistniejącym mieście, redakcja Barbara Engelking i Jacek Leociak, 557–654. Wydanie 2. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013.
  Google Scholar

Grodzieńska, Stefania. Już nic nie muszę. Łódź: Wydawnictwo Akapit Press, 2001.
  Google Scholar

Groński, Ryszard Marek. Proca Dawida: Kabaret w przedsionku piekieł. Warszawa: Muza, 2007.
  Google Scholar

Iwańska, Alicja. „«Pamięci tych, których kochałam, których już nie ma»: Holocaust w twórczości choreograficznej Poli Nireńskiej”. Studia Choreologica 17 (2016): 243–263.
  Google Scholar

Jeż, Agnieszka. „Taniec w szkole: Doświadczenia dzieci i młodzieży żydowskiej w okresie międzywojennym w Polsce”. Studia Choreologica 21 (2020): 175–194.
DOI: https://doi.org/10.23858/JUE19.2021.002   Google Scholar

Karina, Lilian, i Marion Kant. Tanz unterm Hakenkreuz: Eine Dokumentation. Berlin: Henschel Verlag, 1996.
  Google Scholar

Kostyrko, Weronika. Tancerka i Zagłada: Historia Poli Nireńskiej. Warszawa: Czerwone i czarne, 2019.
  Google Scholar

Lerska-Kowalska, Natalia. Wspomnienia tancerki: Nie tylko o tańcu. Łódź: Oficyna Bibliofilów, 2001.
  Google Scholar

Leyko, Małgorzata. „Teatr żydowski”. W: Reprezentacje Zagłady w kulturze polskiej (1939–2019), redakcja Sławomir Buryła, Dorota Krawczyńska i Jacek Leociak. Tom 1, Problematyka Zagłady w filmie i teatrze. Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, 2021.
  Google Scholar

Lisek, Joanna. „Jidisze mame – ciało i mit”. Cwiszn/Pomiędzy, nr 3 (2010): 4–7.
  Google Scholar

Lisek, Joanna. Kol isze – głos kobiet w poezji jidysz (od XVI w. do 1939 r.). Sejny: Wydawnictwo Pogranicze, 2018.
  Google Scholar

Maciejewska, Małgorzata. „Frojen frage – wieloaspektowość tożsamościowa poetek jidyszowych (Tożsamościowe ujęcie podmiotu oparte na wykluczeniu i marginalizacji, metodologia feministyczna jako afirmacja kobiecego wykluczenia)”. Miasteczko Poznań. Pismo społeczno-kulturalne, nr 1 (2003). http://www.miasteczkopoznan.pl/node/364.
  Google Scholar

Mamontowicz-Łojek, Bożena. Polskie szkolnictwo baletowe w okresie międzywojennym. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1978.
  Google Scholar

Najberg, Leon. Ostatni powstańcy getta. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny, 1993.
  Google Scholar

Rambert, Marie. Żywe srebro: Życiorys własny. Tłumaczenie Anna Mysłowska. Warszawa: Czytelnik, 1978.
  Google Scholar

Styrna, Natasza. Artyści żydowscy w Krakowie (1873–1939). Kraków: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, 2008.
  Google Scholar

Wojnicka, Iwona. „Odpowiedź artystyczna jako metoda rekompozycji tańca. Practice as Research na podstawie prac Poli Nireńskiej z lat 1929–1935”. Studia Choreologica 19 (2018): 111–134.
  Google Scholar

Wojnicka, Iwona. „Druga strona. Practice as Research na podstawie prac Poli Nireńskiej z lat 1949–1992”. Studia Choreologica 20 (2019): 193–224.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2024-03-18

Cited By / Share

Leyko, M. (2024) „«Tańcz, opowiedz im wszystko…»: Losy tancerek żydowskich w czasach Holokaustu”, Pamiętnik Teatralny, 73(1), s. 41–56. doi: 10.36744/pt.1521.

Autorzy

Małgorzata Leyko 
malgorzata.leyko@uni.lodz.pl
Uniwersytet Łódzki Polska
https://orcid.org/0000-0002-9319-1322

Małgorzata Leyko - profesor w Katedrze Dramatu i Teatru Uniwersytetu Łódzkiego, zajmuje się badaniami nad teatrem niemieckojęzycznym w XIX–XXI wieku, teatrem żydowskim w Polsce, polsko-niemieckimi stosunkami teatralnymi oraz teoriami teatralnymi od początku XIX wieku.



Statystyki

Abstract views: 105
PDF downloads: 68


Licencja

Prawa autorskie (c) 2024 Małgorzata Leyko

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.

Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.