«Samarski smutek» Osterwy

Irina Lappo


Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-6913-9789

Abstrakt

Artykuł jest próbą interpretacji znaczenia pobytu Juliusza Osterwy w Samarze (lipiec 1915–luty 1916) w procesie jego artystycznego rozwoju. Podstawę interpretacji stanowi literatura dokumentu osobistego: Zeszyt samarski i list do Makuszyńskiego z 1915 oraz wspomnienia artysty z lat trzydziestych. Obraz samarskiego życia Osterwy uzupełniają prace rosyjskich historyków rekonstruujących losy polskich uchodźców podczas I wojny światowej. Konfrontacja obrazu Samary wyłaniającego się z prac historycznych z obrazem nakreślonym w zapiskach Osterwy umożliwia ukazanie mechanizmu przesłaniania bolesnych doświadczeń konstrukcjami mentalnymi w autonarracjach artysty. W artykule postawiono hipotezę, że pobyt w Samarze wiązał się z poważnym kryzysem egzystencjalnym przezwyciężonym w grudniu 1915 dzięki zrealizowanemu razem z Drabikiem widowisku jasełkowemu. „Samarski smutek” pozwolił Osterwie zdobyć się na dystans wobec własnego statusu gwiazdy. Zderzenie z obcością wyostrzyło świadomość kulturową i uruchomiło nową perspektywę widzenia. Bożonarodzeniowe przedstawienie pomogło lepiej zrozumieć społeczną funkcję teatru jako miejsca przezwyciężania kryzysu tożsamościowego.


Słowa kluczowe:

Juliusz Osterwa, Wincenty Drabik, uchodźcy w Samarze, teatr polski 1914-1918, jasełka, teatr przemiany, nekroperformans

Bachtin M. (2005). Lew Tołstoj (B. Żyłko, tłum.). Przestrzenie Teorii, 5, 281-307.
  Google Scholar

Frolova, K. (2017). Bezhency Perwoj mirovoj vojny w samarskoj gubiernii (1914–nachalo 1920 gg.). XX vek i Rossiya: obshchestvo, reformy, revolucyii, 5, 75-96.
  Google Scholar

K. Frolova, K., & Cherkasova, M. (2017). Samara v 1914–1915 gg. Vospominaniya A. G. Yelshyna. XX vek i Rossiya: obshestvo, reformy, revolyucii, 5, 358-364.
  Google Scholar

Guszpit I., & Kosiński D. (2007). Ku Teatrowi Społecznemu. W: J. Osterwa, Antygona”, „Hamlet”, „Tobiasz” dla Teatru Społecznego (I. Guszpit, & D. Kosiński, wyb., red.). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
  Google Scholar

Hennelowa J., & Szaniawski J. (1956). Juliusz Osterwa. Warszawa: PIW.
  Google Scholar

Hramkov, L. V. (2003).Vvedenie v samarskoe kraevedenie. Samara.
  Google Scholar

Kurcev, A. N. (1999). Bezhency Pervoj mirovoj vojny v Rossii, „Voprosy istorii, 8, 98-113.
  Google Scholar

Osińska K. (2017). Polskie teatry w Moskwie (1915-1918). Pamiętnik Teatralny, 1-2, 67-121.
DOI: https://doi.org/10.36744/pt.1203   Google Scholar

Osterwa J. (1969). List do Kornela Makuszyńskiego, 4 (17) I 1916. Świat, 13, 12-13.
  Google Scholar

Osterwa J. (2011). Zeszyt samarski. Performer, 3, 1-59. https://grotowski.net/performer/performer-3/zeszyt-samarski
  Google Scholar

Osterwa, J. (1990). Reduta i teatr: Artykuły, wywiady, wspomnienia 1914-1947 (Z. Osiński, red.). Wrocław: Wydawnictwo Wiedza o Kulturze.
  Google Scholar

Semenova, E. Y. (2014). Vzaimodejstvie gorozhan i bezhencev na territorii tylovogo goroda v gody Pervoj mirovoj vojny (po materialam Povolzhya), Izvestiya Samarskogo nauchnogo centra Rossijskoj akademii nauk, 3 (2)
  Google Scholar

Szczublewski, J. (1973). Żywot Osterwy. Warszawa: PIW.
  Google Scholar

Świątkowska, W. (2011). Wschodnie peregrynacje i praktyki Juliusza Osterwy. Performer, 3. https://grotowski.net/performer/performer-3/wschodnie-peregrynacje-i-praktyki-juliusza-osterwy
  Google Scholar

Turczyński, B. (2002). Wspomnienie z Samary. Przegląd Pruszkowski, 2, 44–45. http://mazowsze.hist.pl/autor/4768/Boleslaw_Turczynsk i
  Google Scholar

Vialtseva, E. N.(2014). Polskie bezhency v Samarskoj gubernii v gody Pervoj mirovoj vojny. XX vek i Rossiya: obshestvo, reformy, revolyucii, 2, 315-321.
  Google Scholar

Vialtseva, E. N., & Kutiavin, V. V. (2016) „Being the Pole”: National identity of the Poles in Samara province since the middle of the 19th to the early 20th century, Uchenye Zapiski Kazanskogo Universiteta. Seriya Gumanitarnye Nauki, (158), 3, 699–706. https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=474064
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2020-08-13

Cited By / Share

Lappo, I. (2020) „«Samarski smutek» Osterwy”, Pamiętnik Teatralny, 69(2), s. 73–97. doi: 10.36744/pt.331.

Autorzy

Irina Lappo 

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Polska
https://orcid.org/0000-0001-6913-9789

Teatrolożka, slawistka, tłumaczka, etnolingwistka. Absolwentka polonistyki Uniwersytetu w Sankt-Petersburgu, doktoryzowała i habilitowała na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej. Zainteresowania naukowe koncentrują wokół zagadnień teorii i historii teatru i dramatu, recepcji teatralnej, etnolingwistyki, teorii i praktyki przekładu. Autorka książek Mrożek à la russe. (2007) oraz Czechow w teatrze polskim (2010). Członek redakcji czasopism „Nowaja Polsza” (2014-2018) i „Etnolingwistyka” (od 2004 r.).



Statystyki

Abstract views: 253
PDF downloads: 192


Licencja

Prawa autorskie (c) 2020 Irina Lappo

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.

Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.