Ptactwo przelotne: Polskie migrantki w kabarecie europejskim przełomu wieków

artykuł recenzowany

Dorota Fox

dorota.fox@us.edu.pl
Uniwersytet Śląski (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-6766-4165

Abstrakt

Kabaret europejski przełomu wieków nie tylko wszedł w orbitę sztuki, ale był też miejscem spotkań artystów różnych narodowości i talentów. Stwarzał dogodne warunki emigrantom do osadzenia się w nowym środowisku, umożliwiał poszukiwania odpowiedniej dla siebie formy ekspresji i rozwijanie kariery artystycznej. Skorzystały z tej możliwości również Polki Maria Krysińska i Mika Mickun, które wyemigrowały z Polski jako nastolatki w poszukiwaniu odpowiedniej przestrzeni do realizacji kiełkujących pasji, realizujące projekt swej emancypacji w obcym środowisku i bez wsparcia rodziny. Związki artystek z kabaretem francuskim i niemieckim pozwalają wskazać znaczenie aktywności kabaretowej w ich emigranckim życiu oraz osiągnięcia na tym polu w kontekście sytuacji życiowej i sztuki kabaretowej.


Oświadczenie o konflikcie interesów

Autorka nie zgłosiła żadnego potencjalnego konfliktu interesów.

Słowa kluczowe:

teatr migrancki, kabaret, Maria Krysińska, Mika Mickun, emancypacja

Appignanesi, Lisa. Kabaret. Tłumaczenie Agnieszka Kreczmar. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1990.
  Google Scholar

Bobrowska, Ewa. „Emancypantki? Artystki polskie w Paryżu na przełomie wieku XIX i XX”. Archiwum Emigracji. Studia – Szkice – Dokumenty 16/17, z. 1/2 (2012): 11–27. https://apcz.umk.pl/AE/article/view/AE.2012.001/2298.
  Google Scholar

Bobrowska-Jakubowska, Ewa. „Środowisko artystów polskich we Francji w latach 1900–1995”. Czasopismo Zakładu Narodowego Imienia Ossolińskich 8 (1997): 65–71.
  Google Scholar

Braidotti, Rosi. Podmioty nomadyczne: Ucieleśnienie i różnica seksualna w feminizmie współczesnym. Tłumaczenie Aleksandra Dera. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2009.
  Google Scholar

Dąbrowska, Małgorzata. „Postępy w badaniach nad atelier Bourdelle’a”. W: W Wiedniu, Paryżu i Monachium… Artyści poza granicami w XIX i XX wieku, redakcja Dorota Kudelska. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 2020.
  Google Scholar

Dobkowska-Kubacka, Joanna. Przyszedł czas na ruch kobiet poważnych: Kampania o prawo do wykształcenia i pracy zawodowej, w tym artystycznej, kobiet wywodzących się z ziemiaństwa i inteligencji w latach 1864–1914 w Królestwie Polskim. Kraków: Wydawnictwo Avalon, 2024.
  Google Scholar

Domańska, Ewa. Historie niekonwencjonalne: Refleksja o przeszłości w nowej humanistyce. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2006.
  Google Scholar

Goulesque, Florence. „Une femme voyageuse dans les flous artistiques symbolistes: «Devant le miroir», de Marie Krysinska, trio pour vers, prose et vers libre métissé”. Chimères 25, no. 1 (1998): 1–16. https://journals.ku.edu/chimeres/article/view/6165/5582.
  Google Scholar

Hindson, Catherine. Female Performance Practice on the Fin-de-Siècle Popular Stage of London and Paris: Experiment and Advertisement. Manchester: Manchester University Press, 2007.
  Google Scholar

Huml, Irena. „Warszawskie szkolnictwo artystyczne dla kobiet na przełomie XIX i XX wieku”, Roczniki Humanistyczne 47, z. 4 (1999): 297–312. https://dspace.uni.lodz.pl/xmlui/handle/11089/15742.
  Google Scholar

Ignaczak, Lidia. „Między asymilacją a wykluczeniem, czyli o paradoksach emigracyjnego życia i twórczości kabaretowej”. W: Być w mniejszości, być mniejszością, redakcja Tomasz Kaczmarek i Joanna Raźny. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2019.
  Google Scholar

Ignaczak, Lidia. „Tęsknota za Chat Noir i Mirliton: Wokół legendy paryskich kabaretów”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Letteraria Polonica 33, nr 3 (2016): 279–309. http://hdl.handle.net/11089/21822.
  Google Scholar

Karwacka, Helena. Warszawski Kabaret Artystyczno-Literacki Momus. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982.
  Google Scholar

Kemp, Judith: «Ein winzig Bild vom großen Leben»: Zur Kulturgeschichte von Münchens erstem Kabarett Die Elf Scharfrichter (1901–1904) – Anhang Ensemble und MitarbeiterInnen. https://allitera-verlag.de/wp-content/uploads/2017/09/Ensemble.pdf.
  Google Scholar

Kiec, Izolda. W kabarecie. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2004.
  Google Scholar

Kluba, Agnieszka. „Polscy pisarze w symbolistycznej Francji: Maria Krysińska i Téodor de Wyzewa”. W: Różne głosy: Prace ofiarowane Stanisławowi Balbusowi na jubileusz siedemdziesięciolecia, redakcja Dorota Wojda et al. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2013.
  Google Scholar

Łuksza, Agata. „Girlsa: Kobiecość i nowoczesność w polskiej rewii międzywojennej”. Didaskalia. Gazeta Teatralna, nr 124 (2014): 10–21.
  Google Scholar

Moisan-Jabłońska, Krystyna. „Mika Karolina Mickun – zarys biografii i twórczości”. Biuletyn Historii Sztuki 57, nr 1/2 (1996): 33–45.
  Google Scholar

Morawski, Piotr. „Dyrektorka: Przyczynek do (nie)biografii Wandy Wróblewskiej”. Pamiętnik Teatralny 69, z. 3 (2020): 76–103. http://dx.doi.org/10.36744/pt.426.
  Google Scholar

Planté, Christine. „Marie Krysinska et le vers-libre: l’outrage fait aux Muses”. W: Masculin/Féminin dans la poésie et les poétiques du xixe siècle, edited by Christine Plante. Lyon: Presses Universitaires de Lyon, 2022.
  Google Scholar

Szarama-Swolkieniowa, Maria. Maria Krysińska, poetka francuskiego symbolizmu. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1972.
  Google Scholar

Szarama-Swolkieniowa, Maria. „Maria Krysińska w świetle krytyki”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego: Prace Historycznoliterackie, 14 (1968): 250–271.
  Google Scholar

Szarama-Swolkieniowa, Maria. Maria Krysińska: Życie i twórczość. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 1997.
  Google Scholar

Sławińska, Irena. „Autour du «cabaret»: questions de terminologie théâtrale en Pologne”. W: Mélanges de littérature comparée et de philologie offerts à Mieczysław Brahmer. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967.
  Google Scholar

Urbańska, Magda. „Edukacja dziewcząt w XIX wieku”. W: Kobieta i edukacja, redakcja Katarzyna Kabacińska i Monika Piotrowska-Marchewa. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2011.
  Google Scholar

Weiss, Tomasz. Legenda i prawda Zielonego Balonika. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987.
  Google Scholar

Wejbert-Wąsiewicz, Ewelina. „Edukacja – emancypacja – emigracja: Sytuacja polskich artystek na przełomie XIX i XX wieku”. Acta Universitas Lodziensis. Folia Sociologica, 53 (2015): 105–126. https://dspace.uni.lodz.pl/xmlui/bitstream/handle/11089/15742/105_126_wasiewicz.pdf?sequence=1&isAllowed=y.
  Google Scholar

Wierzbowska, Ewa Małgorzata. Marie Krysinska: „Jako muzyk…”. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2020.
  Google Scholar

Wierzbowska, Ewa Małgorzata, „Szkic do portretu literackiego Marie Krysinskiej”. Pamiętnik Literacki 109, z. 1 (2018): 81–94.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2025-12-15

Cited By / Share

Fox, D. (2025) „Ptactwo przelotne: Polskie migrantki w kabarecie europejskim przełomu wieków”, Pamiętnik Teatralny, 74(4), s. 91–116. doi: 10.36744/pt.4263.

Autorzy

Dorota Fox 
dorota.fox@us.edu.pl
Uniwersytet Śląski Polska
https://orcid.org/0000-0002-6766-4165

DOROTA FOX – prof. w Instytucie Nauk o Kulturze Uniwersytetu Śląskiego, kulturoznawczyni, teatrolożka. Prowadzi badania w zakresie polskiego teatru i krytyki teatralnej dwudziestolecia międzywojennego, teatru ludowego i amatorskiego oraz kabaretu i innych form sztuki estradowej. Członkini Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych oraz Polskiego Towarzystwa Kulturoznawczego.



Statystyki

Abstract views: 0
PDF downloads: 0


Licencja

Prawa autorskie (c) 2025 Dorota Fox

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.

Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.