„Warszawa ogłupiała naprawdę z tą włoszczyzną”: Kultury fanowskie w Warszawie przełomu XIX i XX wieku w perspektywie historii migracji teatralnych
Agata Łuksza
pamietnik.teatralny@gmail.comUniwersytet Warszawski (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-7459-0187
Abstrakt
Autorka analizuje warszawską scenę teatralną XIX wieku z perspektywy migracji oraz relacji fanowsko-celebryckiej, koncentrując się na praktykach fanowskich i paraspołecznych więziach, jakie lokalna publiczność nawiązywała z nomadycznymi gwiazdami sztuk scenicznych. Obie te perspektywy – fanowska i migracyjna – otwierają możliwość, by upomnieć się o warunkujące teatr mechanizmy pożądania i gratyfikacji oraz o wymiar ekonomiczny teatru, który pozostaje uzależniony od transferu, translacji, ruchu, wreszcie – dostępu do metropolitarnego centrum. Pozwalają przewartościować i przemyśleć na nowo historię teatru polskiego w XIX wieku, dostrzec zjawiska, które wcale nie miały charakteru marginalnego, ale zostały zmarginalizowane na różnych poziomach wytwarzania historii.
Oświadczenie o konflikcie interesów
Słowa kluczowe:
Anselmi, Bellincioni, dom, fani, migracja, opera, teatrBibliografia
Ahmed, Sara, Claudia Castañeda, Anne-Marie Fortier, and Mimi Sheller. „Introduction: Uprootings/Regroundings: Questions of Home and Migration”. In Uprootings/Regroundings Questions of Home and Migration, edited by Sara Ahmed et al. Oxford: Routledge, 2003.
Google Scholar
Balme, Christopher, and Nic Leonhardt. „Introduction: Theatrical Trade Routes”. Journal of Global Theatre History 1, no. 1 (2016): 1–9. https://doi.org/10.5282/gthj/5020.
Google Scholar
Bauman, Zygmunt. Globalizacja. Tłumaczenie Ewa Klekot. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2000.
Google Scholar
Bellincioni, Gemma. Io e il palcoscenico: Trenta e un anno di vita artistica. Milano: Società Anonima Editoriale Dott. R. Quintieri, 1920.
Google Scholar
Darroch, A. Gordon. „Migrants in the Nineteenth Century: Fugitives or Families in Motion”. Journal of Family History 6, no. 3 (1981): 257–277.
Google Scholar
Golley, Dana. The Virtuoso Liszt. Cambridge: Cambridge University Press, 2004.
Google Scholar
Got, Jerzy. „Gwiazdorstwo i aktoromania w teatrze polskim w XIX wieku”. Pamiętnik Teatralny 19, z. 3 (1970): 294–310.
Google Scholar
Greenwood, Emily. „Reception Studies: The Cultural Mobility of Classics”. Dædalus 145, no. 2 (2016): 41–49. http://www.jstor.org/stable/24711574.
Google Scholar
Hobsbawm, Eric. Wiek kapitału: 1848–1875. Tłumaczenie Marcin Starnawski. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2014.
Google Scholar
Kobus, Aldona. Fandom: Fanowskie modele odbioru. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2018.
Google Scholar
Łuksza, Agata. „Sarabernardyzacja, kwestia żydowska i upadek moralny: O warszawskich fankach Sary Bernhardt”. Didaskalia. Gazeta Teatralna 159 (2020). https://doi.org/10.34762/dv75-mg06.
Google Scholar
Łuksza, Agata. Tort Marcello: Kultury fanowskie w teatrze XIX wieku. Kraków: Universitas, 2023.
Google Scholar
Marshall, P. David. Celebrity and Power: Fame in Contemporary Culture. Minneapolis: University of Minnesota Press, 2014.
Google Scholar
Morgan, Simon. „Celebrity”. Cultural and Social History 8, no. 1 (2011): 95–114.
Google Scholar
Nahrub, Tamara. „Współczesne formy wyobcowania: Tożsamość w ruchu: migrant i nomada”. Etyka 58, nr 1 (2019): 100–123.
Google Scholar
Platt, Len. „Berlin/London: London/Berlin – an Outline of Cultural Transfer 1890–1914”. In Popular Musical Theatre in London and Berlin 1890–1914, edited by Len Platt et al. Cambridge: Cambridge University Press, 2014.
Google Scholar
Rosseli, John. „The Opera Business and the Italian Immigrant Community in Latin America 1820–1930: The Example of Buenos Aires”. Past & Present 127 (May 1990): 155–182.
Google Scholar
Scheller, Mimi. „Cosmopolitanism and Mobilities”. In The Ashgate Research Companion to Cosmopolitanism, edited by Maria Rovisco and Magdalena Nowicka. Farnham: Ashgate, 2011.
Google Scholar
Senelick, Laurence. „Musical Theatre as a Paradigm of Translocation”. Journal of Global Theatre History 2, no. 1 (2017): 22–36. https://doi.org/10.5282/gthj/5065.
Google Scholar
Słonimski, Nicolas, and Laura Kuhn. Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. Volumin 1. New York: Schrimer Books, 2001.
Google Scholar
Torres Gallardo, Begoña, and Chloe Sharpe. „La laringe de Julián Gayarre (1844–1890): El símbolo de la voz de un genio”. Revista de Investigaciones en Técnica Vocal 4, no. 2 (2017): 5–23. https://revistas.unlp.edu.ar/RITev/article/view/3854.
Google Scholar
Turina Gómez, Joaquín. Historia del Teatro Real. Madrid: Alianza Editorial, 1997.
Google Scholar
Trouillot, Michel-Rolph. Silencing the Past: Power and the Production of History. Boston: Beacon Press, 2015.
Google Scholar
Waydel-Dmochowska, Jadwiga. Dawna Warszawa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1959.
Google Scholar
Wimmer, Andreas, and Nina Glick Schiller. „Methodological Nationalism and Beyond: Nation-State Building, Migration and Social Sciences”. Global Networks 2, no. 4 (2002): 301–334. https://doi.org/10.1111/1471-0374.00043.
Google Scholar
Autorzy
Agata Łukszapamietnik.teatralny@gmail.com
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0001-7459-0187
AGATA ŁUKSZA – dr hab., kulturoznawczyni, adiunktka w Instytucie Kultury Polskiej na Uniwersytecie Warszawskim. Interesuje się kulturą XIX wieku, historią kobiet w teatrze, historią publiczności i kultury popularnej, teorią i historią kolonializmu. Obecnie prowadzi projekt badawczy pod tytułem Polskie historie kolonialne.
Statystyki
Abstract views: 0PDF downloads: 0
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Agata Łuksza
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Agata Łuksza, Transfer kulturowy a repertuar popularny: przypadek londyńsko-warszawski , Pamiętnik Teatralny: Tom 67 Nr 4 (2018)
- Katarzyna Kułakowska, Agata Łuksza, Everyday Tending: Forgetting and Remembering Women’s Work in Twentieth-Century Polish Theatre , Pamiętnik Teatralny: Tom 74 Nr 4 (2025): Migracje teatru poprzez rozbiorową przeszłość
