Więzienia na niby: „Carceri” Piranesiego w interpretacji Jana Bogumiła Plerscha
Aleksandra Bernatowicz
aleksandra.bernatowicz@ispan.plInstytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-9001-0071
Abstrakt
Artykuł stanowi pierwszą w literaturze przedmiotu próbę omówienia i interpretacji formalnej rysunków Jana Bogumiła Plerscha, przedstawiających wnętrza więzienne wzorowane na rycinach z cyklu Carceri d’Invenzione Giambattisty Piranesiego. Tekst oparty jest na przekazach źródłowych i dotychczasowej, skromnej, literaturze. Metoda komparatystyczna, skupiona na formalnych cechach prezentowanych szkiców, pozwoliła wyodrębnić walory prac Plerscha oryginalne wobec akwafort Piranesiego.
Słowa kluczowe:
Jan Bogumił Plersch, Giovanni Battista Piranesi, Stanisław August Poniatowski, rysunek polski XVIII wieku, rysunek włoski XVIII wieku, teatr XVIII wiekuBibliografia
Ficacci, Luigi. Giovanni Battista Piranesi: The Complete Etchings. Köln: Taschen, 2016.
Google Scholar
Gavuzzo-Stewart, Silvia. „Irony in Piranesi’s Carceri and Lettere di Giustificazione”. In Giovanni Battista Piranesi: Predecessori, contemporanei e successori; Studi in onore di John Wilton-Ely, ed. Elisa Debenedetti and Francesco Nevola. Roma: Edizioni Quasar, 2016.
Google Scholar
Grońska, Maria, i Maria Ochońska. Zbiory Pawlikowskich: Katalog, red. Tadeusz Solski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1960.
Google Scholar
Kossecka, Teresa. Gabinet Rycin króla Stanisława Augusta. Warszawa: „Arx Regia”. Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego w Warszawie, 1999.
Google Scholar
Król, Barbara. „Działalność teatralna Jana Bogumiła Plerscha”. Pamiętnik Teatralny 3, z. 3/4 (1954): 157–159.
Google Scholar
Król-Kaczorowska, Barbara. „Specyfikacya malowania Jana Bogumiła Plerscha dla Stanisława Augusta”. Biuletyn Historii Sztuki 29, nr 4 (1967): 556–558.
Google Scholar
Kupfer, Alexander. Piranesis Carceri: Enge und Unendlichkeit in den Gefängnissen der Phantasie. Stuttgart: Belser Verlag, 1992.
Google Scholar
Marshall, David R. „Piranesi’s Creative Imagination: The Capriccio and the Carceri”. In The Piranesi Effect, ed. Kerianne Stone and Gerard Vaughan. Sydney: NewSouth Publishing, 2015.
Google Scholar
Minor, Heather Hyde. „Magnificence without Meaning: Piranesi’s Carceri and the Antiquarian Imagination”. The Art Bulletin, no. 106 (2024): 33–61.
Google Scholar
Rapp, Joanna Barbara. „A Geometrical Analysis of Multiple Viewpoint Perspective in the Work of Giovanni Battista Piranesi: an Application of Geometric Restitution of Perspective”. The Journal of Architecture 13, no. 6 (2008): 701–736. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/13602360802573868.
Google Scholar
Robison, Andrew. Piranesi: Early Architectural Fantasies, a Catalogue Raisonne of the Etchings. Washington: University of Chicago Press, 1986.
Google Scholar
Szmit-Naud, Elżbieta. „Iluzjonistyczne scenografie teatralne jako gatunek malarstwa dekoracyjnego: Technika wykonania na przykładzie dekoracji francuskich teatrów dworskich”. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo 38 (2010): 143–167.
Google Scholar
Talbierska, Jolanta. „Carceri Giovanniego Battisty Piranesiego: Architektoniczna fantazja i intelektualna metafora”. W: Uwięziony geniusz: Giovanni Battista Piranesi; Wystawa w 300. rocznicę urodzin; Zamek Królewski w Warszawie-Muzeum, 28 września 2020 r. – 5 stycznia 2021 r. Redakcja Tomasz Jakubowski. Warszawa: „Arx Regia”. Wydawnictwo Zamku Królewskiego w Warszawie-Muzeum, 2020.
Google Scholar
Talbierska, Jolanta. „Katalog akwafort z serii Carceri”. W: Uwięziony geniusz.
Google Scholar
Talbierska, Jolanta. „Prace Giovanniego Battisty i Francesca Piranesich w kolekcji króla Stanisława Augusta”. W: Splendor i wiedza: Biblioteka królewska Stanisława Augusta. Eseje, redakcja Alina Dzięcioł i Tomasz Jakubowski. Warszawa: „Arx Regia”. Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego w Warszawie, 2022.
Google Scholar
Wilton-Ely, John. Giovanni Battista Piranesi: The Complete Etchings – an Illustrated Catalogue. Volume 1–2. San Francisco: Alan Wofsy Fine Arts, 1994.
Google Scholar
Wilton-Ely, John. Piranesi as Architect and Designer. New York: The Pierpont Morgan Library, 1993.
Google Scholar
Wilton-Ely, John. The Mind and Art of Giovanni Battista Piranesi. London: Thames and Hudson, 1988.
Google Scholar
Wullen, Moritz, and Georg Schelbert, eds. The Piranesi Principle. Leipzig: E.A. Seemann, 2020.
Google Scholar
Autorzy
Aleksandra Bernatowiczaleksandra.bernatowicz@ispan.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0002-9001-0071
Aleksandra Bernatowicz - dr hab., prof. w Instytucie Sztuki PAN, historyczka sztuki. Od 2018 kieruje Pracownią Słownika Artystów Polskich. Specjalizuje się w malarstwie 2 poł. XVIII wieku – wiele jej prac dotyczy malarskich dekoracji ściennych. Jej zainteresowania badawcze obejmują także społeczny wymiar funkcjonowania artystów. Przygotowuje monografię Jana Bogumiła Plerscha.
Statystyki
Abstract views: 4PDF downloads: 1
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Aleksandra Bernatowicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
