Biomechanika – naukowa organizacja pracy aktora: O związkach treningu aktorskiego Wsiewołoda Meyerholda z koncepcją tayloryzmu
Małgorzata Jabłońska
goskajablonska@gmail.comUniwersytet Łódzki (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-4532-6296
Abstrakt
Autorka podejmuje zagadnienie powiązań pomiędzy „teatralnym tayloryzmem”, czyli biomechaniką Wsiewołoda Meyerholda, a naukową organizacją pracy Fredericka Winslow Taylora, argumentując, że biomechanika, choć inspirowana narzędziami Taylora, Gilbrethów i Le Chateliera, stanowiła autonomiczne, teatralne opracowanie naukowe, które traktuje ciało aktora jako przedmiot badania, a nie uprzedmiotawiającej kontroli. Analizę opiera na materiałach źródłowych oraz własnych doświadczeniach w treningu biomechanicznym, pozwalających rekonstruować praktyczne zastosowanie metody. Uwzględnia dotychczasowe badania nad biomechaniką teatralną, wskazując na pomijany dotąd emancypacyjny wymiar metody Meyerholda. W artykule omówione zostały kluczowe pojęcia treningu aktorskiego, takie jak tercja biomechaniczna w kontekście naukowej organizacji pracy, by pokazać, jak biomechanika mieści się pomiędzy dyskursem produktywności a autonomią artysty.
Oświadczenie o konflikcie interesów
Słowa kluczowe:
Wsiewołod Meyerhold, biomechanika teatralna, aktorstwo, trening aktorski, tayloryzm, teatr rosyjskiBibliografia
Bahnisch, Mark. „Embodied Work, Divided Labour: Subjectivity and the Scientific Management of the Body in Frederick W. Taylor’s 1907 Lecture on Management”. Body & Society 6, no. 1 (2000): 51–68. https://doi.org/10.1177/1357034X00006001004.
Google Scholar
Biewchtieriew, Władimir. Obszczije osnowy riefleksołogii czełowieka: Rukowodstwo k objektiwnomu izuczeniju licznosti. Moskwa: Gosudarstwiennoje izdatielstwo, 1928.
Google Scholar
Börnfelt, P.-O. „Taylorism and Fordism”. In Work Organisation in Practice: From Taylorism to Sustainable Work Organisations. Cham: Springer Nature Switzerland, 2023. https://doi.org/10.1007/978-3-031-21667-1_2.
Google Scholar
Chatelier, Henri Louis Le. „Filozofia systemu Taylora”. W: Twórcy naukowych podstaw organizacji: wybór pism, redakcja Jerzy Kurnal. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, 1972.
Google Scholar
Garin, Erast. S Miejiercholdom: Wospominanija. Moskwa: Iskusstwo, 1974.
Google Scholar
Gwozdiew, Aleksiej. Tieatr imieni Ws. Miejiercholda (1920 – 1926). Moskwa: Academia, 1927.
Google Scholar
Gladkow, Aleksandr. Meyerhold Speaks, Meyerhold Rehearses. Translated by Alma Law. London: Routledge, 1997.
Google Scholar
Holl, Ute. Cinema, Trance and Cybernetics. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2017. https://doi.org/10.5117/9789089646682.
Google Scholar
Law, Alma H., and Mel Gordon. Meyerhold, Eisenstein, and Biomechanics: Actor Training in Revolutionary Russia. Jefferson: McFarland & Company, 1996.
Google Scholar
Łanina, Tatjana. red. Miejierchold w russkoj tieatralnoj kritikie: 1920–1938. Moskwa: Artist. Reżissior. Tieatr, 2000.
Google Scholar
Martyniak, Zbigniew. Historia myśli organizatorskiej: Wybitni autorzy z zakresu organizacji i zarządzania w pierwszej połowie XX w. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, 2002.
Google Scholar
Meyerhold, Wsiewołod. Statji, pis’ma, rieczi, biesiedy. Tom 1 i 2. Moskwa: Iskusstwo, 1968, 1971.
Google Scholar
Panfiłowa, Nina, i Oleg Feldman, red. «Prawda naszego bytija»: Iz archiwow tieatra Ws. Miejiercholda. Moskwa: Nowoje Izdatielstwo, 2014.
Google Scholar
Peplińska, Katarzyna. „Kultura, organizacja, technika: Biomechanika Wsiewołoda Meyerholda w perspektywie performatycznej”. Performer 7 (2013). https://grotowski.net/performer/performer-7/kultura-organizacja-technika-biomechanikawsiewoloda-meyerholda-w-perspektywie
Google Scholar
Pitches, Jonathan. Science and the Stanislavsky Tradition of Acting. London: Routledge, 2005. https://doi.org/10.4324/9780203391204.
Google Scholar
Sirotkina, Irina. „«Tieatr kołlektiwnogo entuziazma»: Miejierchold, Podwojskij i rożdienije żanra fizkultparadow”. Tieorija mody: Odieżda. Tieło. Kultura, nr 33 (2014). http://www.intelros.ru/readroom/teoriya-mody/t33-2014/24928-teatr-kollektivnogo-entuziazma-meyerhold-podvoyskiy-i-rozhdenie-zhanra-fizkultparadov.html.
Google Scholar
Taylor, Frederick W. „Shop Management”. Transactions of the American Society of Mechanical Engineers 24 (1903): 1337–1480.
Google Scholar
Taylor, Frederick W. The Principles of Scientific Management. Harper & Brothers, 1911.
Google Scholar
Zabrodin, Władimir, red. Eisenstein o Meyerholdzie. Tłumaczenie Henryk Chłystowski. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Sedno”, 2015
Google Scholar
Zołotnickij, Dawid. Budni i prazdniki tieatralnogo Oktiabria. Leningrad: Iskusstwo, 1978.
Google Scholar
Autorzy
Małgorzata Jabłońskagoskajablonska@gmail.com
Uniwersytet Łódzki Polska
https://orcid.org/0000-0002-4532-6296
MAŁGORZATA JABŁOŃSKA – teatrolożka, pracuje w Katedrze Dramatu i Teatru Uniwersytetu Łódzkiego. Zajmuje się historią i problematyką treningu aktorskiego (ze szczególnym uwzględnieniem biomechaniki Wsiewołoda Meyerholda), strategiami komunikacji niewerbalnej w teatrze opartymi na ciele oraz historią polskiego teatru alternatywnego.
Statystyki
Abstract views: 0PDF downloads: 0
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Małgorzata Jabłońska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
