Wincenty Lutosławski i Juliusz Osterwa: Dzieje kontaktów
Dorota Jarząbek-Wasyl
dorota.jarzabek@uj.edu.plUniwersytet Jagielloński Polska (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-3097-9830
Abstrakt
Artykuł jest próbą rekonstrukcji historii przyjaźni znanego filozofa Wincentego Lutosławskiego (1863–1954) i Juliusza Osterwy (1885–1947) poprzez zachowane ślady listowe i diarystyczne. Przyjmując porządek chronologiczny, autorka przedstawia okoliczności ich spotkania w Wilnie w 1925 oraz trajektorię podróży i zetknięć aż do śmierci Osterwy. Przy okazji wyłania się krąg ważnych miejsc, wydarzeń i postaci, które wywarły wpływ na obu korespondentów, m.in. Kraków i prapremiery sztuk Wyspiańskiego, Kosów Huculski i zakład przyrodoleczniczy Apolinarego Tarnawskiego. Wśród problemów poruszanych w tekście najważniejsze dotyczą charakteru wzajemnego wpływu Lutosławskiego i Osterwy: poprzez dzieła (słowo pisane, grę aktorską), bezpośredni, osobisty kontakt i formowanie poglądów, wspólne przedsięwzięcia (szczególnie istotne w okresie okupacji, gdy obaj mieszkali w Krakowie lub okolicach). W tekście pojawiają się też mało znane przykłady promowania teatru Reduta za granicą, którego podjął się Lutosławski. W aneksie do artykułu znalazła się edycja dwudziestu listów i kartek od Osterwy do Lutosławskiego z lat 1925–1943 przechowywanych w spuściźnie filozofa w archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie.
Słowa kluczowe:
Wincenty Lutosławski, Juliusz Osterwa, Reduta, polski mesjanizm, biografia aktorów, polski teatr w Wilnie, teatr polski 1939-1945Bibliografia
Hernik Spalińska, J. (1998). Wileńskie Środy Literackie 1927–1939. Warszawa: Instytut Badań Literackich.
Google Scholar
Jadczak, R., & Pawlak, J. (1997). Filozofia na Uniwersytecie Wileńskim. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Google Scholar
Jarząbek-Wasyl, D. (2016). Od Kuźnicy do Reduty: Wincenty Lutosławski i Juliusz Osterwa w kręgu chrześcijańskiego monastycyzmu (245–261). W: E. Mateja, Z.W. Solski (red.). Tradycje monastyczne w Europie. Między liturgiką a performatyką II. Opole-Wrocław: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego.
Google Scholar
Jarząbek-Wasyl, D. (2015). Uniwersytet zdrowia w Kosowie: O działalności Apolinarego Tarnawskiego. Pomiędzy. Polonistyczno-Ukrainoznawcze Studia Naukowe, 1, 81-95. https://marszalek.com.pl/between/pomiedzy1.pdf
Google Scholar
Kieżuń, A. (red.) (1994). Kultura międzywojennego Wilna. Białystok: Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza.
Google Scholar
Krasiński, E. (red.) (2015). Listy z teatru wojny: Gallowa i Mysłakowska do Juliusza i Matyldy Osterwów. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, Fundacja imienia Leona Schillera.
Google Scholar
Zaborowski, R. (red.) (2000). Filozofia i mistyka Wincentego Lutosławskiego. Warszawa: Stakroos.
Google Scholar
Lutosławski, W. (1925). Nieśmiertelność duszy: Zarys metafizyki polskiej. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta.
Google Scholar
Lutosławski, W. (1994). Jeden łatwy żywot. Kraków: Fundacja im. Wincentego Lutosławskiego.
Google Scholar
Mróz, T. (2007). Wincenty Lutosławski w Wilnie (1919-1931). Próby sprowadzenia M. Borowskiego, powołanie T. Czeżowskiego i doktorat B. Woyczyńskiego. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 3–4 (52), 97-129.
Google Scholar
Mróz, T. (2008). Wincenty Lutosławski 1863-1954: Jestem obywatelem utopii. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Google Scholar
Osiński, Z. (2003). Pamięć Reduty: Osterwa, Limanowski, Grotowski. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar
Osterwa, J. (1992). Z zapisków (I. Guszpit, red.). Wrocław: Wiedza o Kulturze.
Google Scholar
Osterwa, J. (2004). Przez teatr – poza teatr (I. Guszpit, & D. Kosiński, red.). Kraków: Societas Vistulana.
Google Scholar
Osterwa, J. (2008). List do Stefana Jaracza (D. Kosiński, oprac.). Dialog, 12, 46-52.
Google Scholar
Pudłocki, T. (2015). Wincenty Lutosławski i jego zainteresowanie Stanami Zjednoczonymi Ameryki w świetle korespondencji z Fundacją Kościuszkowską. Prace Komisji Historii Nauki PAU, XIV, 81-97. http://dx.doi.org/10.4467/23921749PKHN_PAU.16.005.5261.
DOI: https://doi.org/10.4467/23921749PKHN_PAU.16.005.5261
Google Scholar
Sapieżyna z Windisch-Graetzów, M. (2011). Indywidualność Juliusza Osterwy w życiu codziennym i stosunkach z nami (M. Osterwa-Czekaj, oprac.). Perfomer, 3. https://grotowski.net/performer/performer-3/indywidualnosc-juliusza-osterwy-w-zyciu-codziennym-i-stosunkach-z-nami
Google Scholar
Szczublewski, J. (1973). Żywot Osterwy. Warszawa: PIW.
Google Scholar
Zaborowski, R. (2004). Wincenty Lutosławski – człowiek i dzieło. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 49/1, 65 –81.
Google Scholar
Materiały archiwalne:
Google Scholar
Lutosławski, W. (b.d.). Metapsychika (KIII-155, płyta CD/83). Archiwum Nauki PAN i PAU, Kraków, Polska.
Google Scholar
Osterwa, J. (1925-1943). Listy do W. Lutosławskiego (KIII-155). Archiwum Nauki PAN i PAU, Kraków, Polska.
Google Scholar
Osterwa, J. (1939-1940). 31 sierpnia 1939–1 maja 1940 (MT/IX/ 561). Muzeum Teatralne, Warszawa, Polska.
Google Scholar
Osterwa, J. (1940). Kraków, luty–marzec 1940 (MT/IX/481/2). Muzeum Teatralne, Warszawa, Polska.
Google Scholar
Osterwa, J. (1940-1942). 1 maja 1940–31 maja 1942 (MT/IX/ 566). Muzeum Teatralne, Warszawa, Polska.
Google Scholar
Osterwa, J. (1941). Lipiec–listopad 1941 (MT/IX/482/5). Muzeum Teatralne, Warszawa, Polska.
Google Scholar
Osterwa, J. (1942). Marzec–kwiecień 1942 (MT/IX/483/2). Muzeum Teatralne, Warszawa, Polska.
Google Scholar
Osterwa, J. (1942-1945). 1 czerwca 1942–31 stycznia 1945 (MT/IX/564). Muzeum Teatralne, Warszawa, Polska.
Google Scholar
Autorzy
Dorota Jarząbek-Wasyldorota.jarzabek@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska Polska
https://orcid.org/0000-0003-3097-9830
Pracuje w Katedrze Teatru i Dramatu Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się historią teatru i dramatu XIX i XX wieku, w tym zwłaszcza procesem kreacji teatralnej, obyczajowością teatralną, sztuką aktorską oraz opisem i edycją źródeł do historii teatru. Poza kilkudziesięcioma artykułami naukowymi, wydała książki: Słowo i głos. Problem rozmowy w dramacie w ujęciu teoretycznym i historycznym (2006), Za kulisami. Narodziny przedstawienia w teatrze polskim XIX wieku (2016) oraz Archiwum teatru XIX wieku. Ludzie, dokumenty, historie (razem z Barbarą Maresz, 2019).
Statystyki
Abstract views: 311PDF downloads: 244
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Dorota Jarząbek-Wasyl
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Dorota Jarząbek-Wasyl, Lekarz teatralny: Przyczynek do opisu obyczajów teatralnych XIX wieku , Pamiętnik Teatralny: Tom 71 Nr 2 (2022)
- Dorota Jarząbek-Wasyl, Unisono , Pamiętnik Teatralny: Tom 70 Nr 4 (2021): Historiografia teatru i performansu (według koncepcji Michala Kobialki)
- Dorota Jarząbek-Wasyl, W rytmie kół: Zapiski Heleny Modrzejewskiej z amerykańskiego tournée w 1893 roku , Pamiętnik Teatralny: Tom 68 Nr 1 (2019)
