Dramaturgia mitu i tragedii: „Król Roger” Karola Szymanowskiego w tyglu (pop)kultury
Katarzyna Lisiecka
lisiecka@amu.edu.plUniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-9912-406X
Abstrakt
Studium dotyczy tragediowych aspektów dwudziestowiecznej opery Król Roger op. 46 Karola Szymanowskiego. Kluczowy wpływ na projekt dramaturgii dzieła miały wzorce antyczne (szczególnie Bachantki Eurypidesa) oraz koncepcja tragedii i dramatu muzycznego Friedricha Nietzschego. W pierwszej części artykułu teatralne aspekty tragizmu Króla Rogera zostały ukazane na przykładzie wybranych inscenizacji tej opery (Mariusza Trelińskiego, Krzysztofa Warlikowskiego i Kaspera Holtena), podejmujących problem rozpadu świata i kryzysu wartości. Ich główną osią dramaturgiczną okazały się odwołania do kryzysu kultury współczesnej oraz pytania o reakcje jednostki i wspólnoty na stan zagrożenia wywołany przez dionizyjski żywioł. Na podstawie analizy struktury dramatycznej libretta i wypowiedzi kompozytora o procesie twórczym uwypuklono znaczenie teatralnych aspektów opery. Podkreślono, jak istotny był według kompozytora odpowiedni kompromis w ramach fuzji sztuk i horyzontów, w tym między innymi dionizyjskich i apollińskich tendencji w programie ideowym dzieła.
Słowa kluczowe:
dramat muzyczny, tragedia, opera, dramaturgia mitu, Karol Szymanowski, Friedrich NietzscheBibliografia
Berger, Karol. „King Roger’s «Liebesleben»”. W: Karol Szymanowski in seiner Zeit, herausgegeben Michał Bristiger, Roger Scruton und Petra Weber-Bockholdt, 101–112. München: Wilhelm Fink Verlag, 1984.
Google Scholar
Carapezza, Paolo Emilio. „Król Roger między Dionizosem a Apollinem”. Tłumaczenie Jerzy Stankiewicz. Res Facta, nr 9 (1982): 50–61.
Google Scholar
Cyz, Tomasz. Powroty Dionizosa: „Król Roger” według Szymanowskiego i Iwaszkiewicza. Warszawa: Fundacja Zeszytów Literackich, 2008.
Google Scholar
Dąbrowski, Bartosz. Mit dionizyjski Karola Szymanowskiego. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2001.
Google Scholar
Dąbrowski, Bartosz. Szymanowski: Muzyka jako autobiografia. Gdańsk: słowo/ obraz terytoria, 2010.
Google Scholar
Gadamer, Hans-Georg. Prawda i metoda: Zarys hermeneutyki filozoficznej. Tłumaczenie i wstęp Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004.
Google Scholar
Gilson, Étienne. Społeczeństwo masowe i jego kultura. Tłumaczenie Agnieszka Kuryś. Redakcja Jan Sochoń. Warszawa: Teologia Polityczna, 2022.
Google Scholar
Gmys, Marcin. „Z rozdźwiękiem w duszy: O synkretyzmie religijnym w Królu Rogerze Szymanowskiego”. W: Harmonie i dysonanse: Muzyka Młodej Polski wobec innych sztuk, 512–522. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2012.
Google Scholar
Gutowski, Wojciech. „Mit w czasoprzestrzeni powieści młodopolskiej”. W: Czas i przestrzeń w prozie polskiej XIX i XX wieku, redakcja Czesław Niedzielski i Jerzy Speina, 107–122. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1990.
Google Scholar
Gutowski, Wojciech. Nagie dusze i maski: O młodopolskich mitach miłości. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1997.
Google Scholar
Iwaszkiewicz, Jarosław. „Karol Szymanowski a literatura”. W: Cztery szkice literackie, 42–72. Warszawa: Czytelnik, 1953.
Google Scholar
Jachimecki, Zdzisław. „Szkic sycylijskiego dramatu”. W: Karol Szymanowski, Korespondencja, opracowanie Teresa Chylińska, t. 1, 522–566. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1982.
Google Scholar
Kencki, Patryk. „Biblijne inspiracje w Królu Rogerze”. W: Życie Księgi: Biblia a dramat i teatr współczesny, redakcja Ewa Partyga i Maria Prussak, 101–110. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Errata, 2010.
Google Scholar
Kobierzycki, Tadeusz. „Dionizyjskie motywy opery Król Roger Karola Szymanowskiego”. Heksis 2 (2010). https://heksis.dezintegracja.pl/dionizyjskie-motywyopery-krol-roger-karola-szymanowskiego/.
Google Scholar
Komorowska, Małgorzata. Szymanowski w teatrze. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1992.
Google Scholar
Komorowska, Małgorzata. „Z problematyki wykonawczej muzyki Karola Szymanowskiego: odtwórcy roli Króla Rogera – od Eugeniusza Mossakowskiego do Mariusza Kwietnia”. Polski Rocznik Muzykologiczny 18 (2020): 111–128.
Google Scholar
Kozińska, Dorota. „Król Roger w krzywym zwierciadle”. Dialog, nr 7/8 (2020): 59–67.
Google Scholar
Lisiecka, Katarzyna. Fuzja sztuk i horyzontów: Arystotelesowski paradygmat opery. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, 2019.
Google Scholar
Ławski, Jarosław. „Odessa 1918: U źródeł libretta Króla Rogera Iwaszkiewicza i Szymanowskiego”. W: Odessa, muzyka, literatura: Ukraińsko-polski transfer kulturowy; Studia, wstęp i układ Jarosław Ławski, redakcja Natalia Maliutina i Weronika Biegluk-Leś, 97–116. Białystok: Temida 2, 2019. http://hdl.handle.net/11320/10551.
Google Scholar
Nietzsche, Friedrich. Narodziny tragedii albo Grecy i pesymizm. Tłumaczenie i przedmowa Bogdan Baran. Kraków: Inter Esse, 1994.
Google Scholar
Nowak, Iwona. „Pokrewieństwo dwóch dzieł, czyli o tym, co łączy Króla Rogera Karola Szymanowskiego z Bazylissą Teofanu Tadeusza Micińskiego”. W: Karol Szymanowski w perspektywie kultury muzycznej przeszłości i współczesności, redakcja Zbigniew Skowron, 249–258. Kraków: Musica Iagellonica, 2007.
Google Scholar
Szymanowski, Karol. Korespondencja: Pełna edycja zachowanych listów od i do kompozytora. Opracowanie Teresa Chylińska. T. 1. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1982.
Google Scholar
Taylor, Charles. Źródła podmiotowości: Narodziny tożsamości nowoczesnej. Tłumaczenie Marcin Gruszczyński et al. Opracowanie Tadeusz Gadacz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001.
Google Scholar
Autorzy
Katarzyna Lisieckalisiecka@amu.edu.pl
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
https://orcid.org/0000-0001-9912-406X
Katarzyna Lisiecka - literaturoznawca, teatrolog, operolog, profesor uczelni w Instytucie Filologii Polskiej (Pracownia Opery i Widowisk) Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jej zainteresowania badawcze skupiają się na historii i estetyce teatru operowego, związkach i korespondencji sztuk oraz relacjach zachodzących pomiędzy planami estetycznym i ideowym w sztuce literacko-muzycznej, teatralnej i filmowej. Autorka monografii Fuzja sztuk i horyzontów: Arystotelesowski paradygmat opery (Poznań 2019), Estetyka i doświadczenie: Studia i szkice o operze i sztukach pokrewnych (Poznań, 2019), Świadectwo opery: „Fidelio” Ludwiga van Beethovena na tle przekształceń świadomości europejskiej przełomu XVIII i XIX wieku (Poznań, 2007).
Statystyki
Abstract views: 167PDF downloads: 111
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Katarzyna Lisiecka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Katarzyna Lisiecka, Adam Regiewicz, Opera – Pop – Kultura: Wprowadzenie , Pamiętnik Teatralny: Tom 72 Nr 2 (2023): Opera – Pop – Kultura (z blokiem tematycznym pod redakcją Katarzyny Lisieckiej i Adama Regiewicza)
