Łódź – miasto migrantów: Obraz teatralny na podstawie sztuki Wiktora Dłużniewskiego „Wyprawa do Ameryki"

artykuł recenzowany

Karolina Prykowska-Michalak

kprykows@uni.lodz.pl
Uniwersytet Łódzki (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-1560-1645

Abstrakt

Autorka analizuje dramat Wiktora Dłużniewskiego Wyprawa do Ameryki w kontekście tematyki społecznej obecnej w polskiej dramaturgii realistycznej pierwszej połowy XIX wieku. Zwraca szczególną uwagę na proces migracji zarobkowej, nowy typ bohatera – homo novus osadnika/migranta/obcego oraz na miejsce akcji sztuki – Łódź pierwszej połowy XIX wieku. Wśród wielu opisów i literackich interpretacji przestrzeni tego miasta tylko nieliczne utwory, w tym Wyprawa do Ameryki, odnoszą się do początków jego powstania związanych z napływem migrantów – skomplikowanymi relacjami społecznymi i narodowościowymi.


Oświadczenie o konflikcie interesów

Autorka nie zgłosiła żadnego potencjalnego konfliktu interesów.

Słowa kluczowe:

teatr w Łodzi, teatr i migracja, dramaturgia polska w XIX wieku

Badowska, Katarzyna, Tomasz Cieślak, Krystyna Pietrych, and Krystyna Radziszewska, eds. City of Modernity: Łódź. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2023.
  Google Scholar

Badziak, Kazimierz. „Ludność Łodzi 1820–1914: Dynamika rozwoju, stosunki narodowościowe i wyznaniowe”. W: Łódź wielowyznaniowa: Dzieje wspólnot religijnych do 1914 roku, redakcja Kazimierz Badziak et al. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2014.
  Google Scholar

Bieda, Justyna, Dorota Wiśniewska-Jóźwiak. „Warunki osadnictwa w Łodzi w I połowie XIX wieku w świetle składanych protokołów deklaracyjnych”, Studia z Dziejów Państwa i Prawa: Badania nad rozwojem instytucji politycznych i prawnych 16 (2013): 183–200.
  Google Scholar

Bömelburg, Hans-Jürgen. Lodz: Geschichte einer multikulturellen Industriestadt im 20. Jahrhundert. Schöningh: Brill, 2022.
  Google Scholar

Dłużniewski, Wiktor. Wyprawa do Ameryki. Łódź: eConn, 2012.
  Google Scholar

Fiszbak, Jolanta. Mity „ziemi obiecanej” w regionalnej literaturze Łodzi: Między grą wyobraźni, fikcją literacką a historią. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2013.
  Google Scholar

Flatt, Oskar. Opis miasta Łodzi pod względem historycznym, statystycznym i przemysłowym. Warszawa, 1853.
  Google Scholar

Grabarczyk, Tadeusz, red. Łódź poprzez wieki: Historia miasta. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2023.
  Google Scholar

Kaczmarek, Ryszard. „Wiktor Dłużniewski, pierwszy piewca Łodzi”. Prace Polonistyczne 12 (1955): 381–402.
  Google Scholar

Kołodziej, Wincenty. „Emigracja Polaków do USA i jej etapy”. Krakowskie Studia Małopolskie, nr 9 (2005): 181–205.
  Google Scholar

Koter, Marek, Mariusz Kulesza, Wiesław Puś, i Pytlas Stefan, red. Wpływ wielonarodowego dziedzictwa kulturowego Łodzi na współczesne oblicze miasta. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2005.
  Google Scholar

Kowalska, Aniela. „Nieznany łódzki utwór sceniczny o «ziemi obiecanej»”. Prace Polonistyczne 22 (1966): 3–77.
  Google Scholar

Kowalska, Aniela. „Wiktor Dłużniewski, autor Wyprawy do Ameryki”. Prace Polonistyczne 23 (1967): 168–187.
  Google Scholar

Kuligowska-Korzeniewska, Anna. Scena obiecana: Teatr polski w Łodzi 1844–1918. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1995.
  Google Scholar

Krupa-Ławrynowicz, Aleksandra, i Katarzyna Orszulak-Dudkowska, red. Miasto – mozaika: Opis kulturowy. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2023.
  Google Scholar

Partyga, Ewa. Wiek XIX: Przedstawienia; Teatr publiczny 1765–2015. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, 2016.
  Google Scholar

Ratajczakowa, Dobrochna. „Dramat i quinta essentia, piąty żywioł świata”. W: Pieniądz w literaturze i teatrze: Materiały z sympozjum „Temat pieniądza w literaturze i teatrze”; Uniwersytet Gdański; Gdańsk 17–18 stycznia 2000. Redakcja Józef Bachórz. Sopot: Pracownia „Impuls”, 2000, dostęp 8 października 2025, https://literat.ug.edu.pl/pieniadz/0005.htm.
  Google Scholar

Sienkiewicz, Henryk. Listy z podróży do Ameryki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1978.
  Google Scholar

Szkutnik, Piotr. „Sprowadzanie użytecznych cudzoziemców: Osadnicy w zachodniej części Królestwa Polskiego w pierwszej połowie XIX w. na przykładzie przodków autora”. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 61, nr 3 (2013): 409–422.
  Google Scholar

Vimard, Henryk. Łódź, Manszester polski. Łódź: Biblioteka „Tygla Kultury”, 2001.
  Google Scholar

Wójcik, Marcin. „Rozwój osadnictwa wiejskiego w województwie łódzkim”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica, nr 8 (2008): 115–122.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2025-12-15

Cited By / Share

Prykowska-Michalak, K. (2025) „Łódź – miasto migrantów: Obraz teatralny na podstawie sztuki Wiktora Dłużniewskiego „Wyprawa do Ameryki"”, Pamiętnik Teatralny, 74(4), s. 45–63. doi: 10.36744/pt.4259.

Autorzy

Karolina Prykowska-Michalak 
kprykows@uni.lodz.pl
Uniwersytet Łódzki Polska
https://orcid.org/0000-0003-1560-1645

Karolina Prykowska-Michalak – pracuje w Katedrze Dramatu i Teatru Instytutu Kultury Współczesnej Uniwersytetu Łódzkiego. Kieruje projektem badawczym NPRH Cyfrowy atlas polskiego dziedzictwa teatralnego poza krajem. Pełni funkcję wiceprezeski w Zarządzie Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych.



Statystyki

Abstract views: 0
PDF downloads: 0


Licencja

Prawa autorskie (c) 2025 Karolina Prykowska-Michalak

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.

Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.


Inne teksty tego samego autora