Dramatopisarki w «republice braci»: Komu potrzebna jest (i jaka) kobieca historia polskiego teatru?
Abstrakt
Artykuł omawia efekty projektu feministycznej historii teatru HyPaTia w kontekście szerszego zjawiska, jakim jest uprawiana od lat siedemdziesiątych XX wieku historia kobiet. Autorka stawia pytania o rewindykacyjny charakter podjętego w projekcie dialogu z kanonem i konstruktorski gest (od)tworzenia kobiecej historii polskiego teatru. Poprzez figury „siostry Szekspira” i „sióstr Hypatii” zwrócona zostaje uwaga na specyficzne uwikłanie biografii i twórczości dramatopisarek w patriarchalną ramę (określaną jako „republika braci”), które problematyzuje rozumienie emancypacji jako uwalniania się od męskiej opresji czy ucieczki na marginesy.
Słowa kluczowe:
historia kobiet, feministyczna historia teatru, dramatopisarki, kanon, herstoriaBibliografia
Adamiecka-Sitek, A. (2018). Emancypacja. W: A. Chałupnik, & A. Łuksza (red.), Rodzaju żeńskiego: Antologia dramatów (s. 19-24). Warszawa: Instytut Teatralny im. Z. Raszewskiego.
Google Scholar
Austin, G. (1990). Feminist theories for dramatic criticism. Ann Arbor: University of Michigan Press.
DOI: https://doi.org/10.3998/mpub.9327
Google Scholar
Bloom, H. (2002). Lęk przed wpływem: Teoria poezji (A. Bielik-Robson, & M. Szuster, tłum.). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Booth, C. (2017). Hypatia: Mathematician, Philosopher, Myth. London: Fonthill Media.
Google Scholar
Case, S. E. (1988). Feminism and theatre. New York: Methuen.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-19114-7
Google Scholar
Chałupnik, A. (2018). Rodzaju żeńskiego: Wstęp. W: A. Chałupnik, & A. Łuksza (red.), Rodzaju żeńskiego: Antologia dramatów (s. 9-16). Warszawa: Instytut Teatralny im. Z. Raszewskiego.
Google Scholar
Cixous, H. (1993). Śmiech Meduzy (A. Nasiłowska, tłum.). Teksty Drugie, 4-5-6, 147-166.
Google Scholar
Davies, T.C. (1991). Actresses as Working Women: Their Social Identity in Victorian Culture. New York – London: Routledge.
Google Scholar
de Beauvoir, S. (2009). Druga płeć (G. Mycielska, & M. Leśniewska, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo J. Santorski.
Google Scholar
Domańska, E. (2006). Historie niekonwencjonalne: Refleksja o przeszłości w nowej humanistyce. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Google Scholar
Dzielska, M. (2010). Hypatia z Aleksandrii. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Gilbert, S., & Gubar, S. (2000). The Madwoman in the Attic: The Woman Writer and the Nineteenth-Century Literary Imagination. New Haven – London: Yale University Press.
Google Scholar
Gilbert, S., & Gubar, S. (1998). No Man’s Land. The Place of Woman Writer in the Twentieth Century. New Haven–London: Yale University Press.
Google Scholar
Hernik Spalińska, J. (1996). Rodzaju żeńskiego. Dialog, 3, 150-158.
Google Scholar
hooks, bell. (2013). Teoria feministyczna: Od marginesu do centrum (E. Majewska, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar
Iwasiów, I. (2004). Gender dla średniozaawansowanych: Wykłady szczecińskie. Warszawa: WAB.
Google Scholar
Iwasiów, I. (2013). Granice: Polityczność prozy kobiet i dyskursu kobiecego po 1989 roku. Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar
Kot, J. (2011). Niezwykła bohaterka „dramatu kobiecego”, czyli o „Sprawiedliwości” Marceliny Grabowskiej. W: R. Nycz, W. Miodunka, & T. Kunz (red.), Polonistyka bez granic (t. 1, s. 437-445). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Krakowska, J. (2018). Nieświadome, nieoznaczone, działające. W: J. Krakowska (red.), (Nie)świadomość teatru: Wypowiedzi i rozmowy (s. 7-10). Warszawa: Instytut Teatralny im. Z. Raszewskiego.
Google Scholar
Miller, Nancy K. (2007). Arachnologie: Kobieta, tekst i krytyka (K. Kłosińska, & K. Kłosiński, tłum.). W: A. Burzyńska, & M.P. Markowski (red.), Teorie literatury XX wieku: Antologia (s. 487-513). Kraków: Znak.
Google Scholar
Pateman, C. (2014). Kontrakt płci (J. Mikos, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Google Scholar
Rudaś-Grodzka, M., Smoleń, B., Nadana-Sokołowska, K., Mrozik, A., Czeczot, K., Nasiłowska, A., Serafin-Prusator, E., & Wróbel, A. (red.). (2016). .…czterdzieści i cztery. Figury. Nowy kanon. Warszawa: IBL.
Google Scholar
Showalter, E. (1977). A Literature of Their Own: British Women Novelists from Bronte to Lessing. New Jersey: Priceton University Press.
Google Scholar
Showalter, E. (1993). Krytyka feministyczna na bezdrożach (I. Kalinowska-Blackwood, tłum.). Teksty Drugie, 4-5-6, 115-146.
Google Scholar
Stanford Friedman, S. (1997). Making history: reflections on feminism, narrative and desire. In K. Jenkins (ed.). The Postmodern History Reader (pp. 231-236). London: London and New York, Routledge.
Google Scholar
Świerkosz, M. (2014). Genealogie tradycji kobiecej. W: M. Świerkosz, W przestrzeniach tradycji: Proza Izabeli Filipiak i Olgi Tokarczuk w sporach o literaturę, kanon i feminizm (s. 19-97). Warszawa: IBL.
Google Scholar
Urbanik-Kopeć, A. (2018). Anioł w domu, mrówka w fabryce. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar
Walker, A. (2012). W poszukiwaniu ogrodów naszych matek ( M. Mazurek, tłum.). W: A. Gajewska (red.), Teorie wywrotowe: Antologia przekładów (s. 375-387). Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Google Scholar
Warońska, J. (2020). Kobiecość a płeć żeńska: Komediopisarki dwudziestolecia międzywojennego wobec dyskursu emancypacyjnego. Wielogłos [w druku].
DOI: https://doi.org/10.4467/2084395XWI.20.013.12404
Google Scholar
Wiatrzyk-Iwaniec, M. (2025). Dramatopisarstwo kobiet. W: E. Kraskowska, & B. Kaniewska (red.), Polskie pisarstwo kobiet w wieku XX: procesy, gatunki, sytuacje i tematy (s. 161-178). Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Google Scholar
Woolf, V. (2019). Własny pokój (A. Graff, tłum.). Warszawa: Osnova.
Google Scholar
Autorzy
Monika Świerkoszhttps://orcid.org/0000-0002-1752-6768
Adiunkt na Wydziale Polonistyki UJ. Interesuje się pograniczem literatury i teorii krytycznej, problematyką ciała, materialności i posthumanizmu. Jest autorką książek W przestrzeniach tradycji. Proza Izabeli Filipiak i Olgi Tokarczuk w sporach o literaturę, kanon i feminizm (Warszawa 2014) oraz Arachne i Atena. Literatura, polityka i kobiecy klasycyzm (Kraków 2017).
Statystyki
Abstract views: 235PDF downloads: 195
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Monika Świerkosz

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY-NC-ND 4.0.