Dramatopisarki w «republice braci»: Komu potrzebna jest (i jaka) kobieca historia polskiego teatru?

Monika Świerkosz

monika.swierkosz@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-1752-6768

Abstrakt

Artykuł omawia efekty projektu feministycznej historii teatru HyPaTia w kontekście szerszego zjawiska, jakim jest uprawiana od lat siedemdziesiątych XX wieku historia kobiet. Autorka stawia pytania o rewindykacyjny charakter podjętego w projekcie dialogu z kanonem i konstruktorski gest (od)tworzenia kobiecej historii polskiego teatru. Poprzez figury „siostry Szekspira” i „sióstr Hypatii” zwrócona zostaje uwaga na specyficzne uwikłanie biografii i twórczości dramatopisarek w patriarchalną ramę (określaną jako „republika braci”), które problematyzuje rozumienie emancypacji jako uwalniania się od męskiej opresji czy ucieczki na marginesy.


Słowa kluczowe:

historia kobiet, feministyczna historia teatru, dramatopisarki, kanon, herstoria

Adamiecka-Sitek, A. (2018). Emancypacja. W: A. Chałupnik, & A. Łuksza (red.), Rodzaju żeńskiego: Antologia dramatów (s. 19-24). Warszawa: Instytut Teatralny im. Z. Raszewskiego.
  Google Scholar

Austin, G. (1990). Feminist theories for dramatic criticism. Ann Arbor: University of Michigan Press.
DOI: https://doi.org/10.3998/mpub.9327   Google Scholar

Bloom, H. (2002). Lęk przed wpływem: Teoria poezji (A. Bielik-Robson, & M. Szuster, tłum.). Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Booth, C. (2017). Hypatia: Mathematician, Philosopher, Myth. London: Fonthill Media.
  Google Scholar

Case, S. E. (1988). Feminism and theatre. New York: Methuen.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-19114-7   Google Scholar

Chałupnik, A. (2018). Rodzaju żeńskiego: Wstęp. W: A. Chałupnik, & A. Łuksza (red.), Rodzaju żeńskiego: Antologia dramatów (s. 9-16). Warszawa: Instytut Teatralny im. Z. Raszewskiego.
  Google Scholar

Cixous, H. (1993). Śmiech Meduzy (A. Nasiłowska, tłum.). Teksty Drugie, 4-5-6, 147-166.
  Google Scholar

Davies, T.C. (1991). Actresses as Working Women: Their Social Identity in Victorian Culture. New York – London: Routledge.
  Google Scholar

de Beauvoir, S. (2009). Druga płeć (G. Mycielska, & M. Leśniewska, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo J. Santorski.
  Google Scholar

Domańska, E. (2006). Historie niekonwencjonalne: Refleksja o przeszłości w nowej humanistyce. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
  Google Scholar

Dzielska, M. (2010). Hypatia z Aleksandrii. Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Gilbert, S., & Gubar, S. (2000). The Madwoman in the Attic: The Woman Writer and the Nineteenth-Century Literary Imagination. New Haven – London: Yale University Press.
  Google Scholar

Gilbert, S., & Gubar, S. (1998). No Man’s Land. The Place of Woman Writer in the Twentieth Century. New Haven–London: Yale University Press.
  Google Scholar

Hernik Spalińska, J. (1996). Rodzaju żeńskiego. Dialog, 3, 150-158.
  Google Scholar

hooks, bell. (2013). Teoria feministyczna: Od marginesu do centrum (E. Majewska, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
  Google Scholar

Iwasiów, I. (2004). Gender dla średniozaawansowanych: Wykłady szczecińskie. Warszawa: WAB.
  Google Scholar

Iwasiów, I. (2013). Granice: Polityczność prozy kobiet i dyskursu kobiecego po 1989 roku. Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.
  Google Scholar

Kot, J. (2011). Niezwykła bohaterka „dramatu kobiecego”, czyli o „Sprawiedliwości” Marceliny Grabowskiej. W: R. Nycz, W. Miodunka, & T. Kunz (red.), Polonistyka bez granic (t. 1, s. 437-445). Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Krakowska, J. (2018). Nieświadome, nieoznaczone, działające. W: J. Krakowska (red.), (Nie)świadomość teatru: Wypowiedzi i rozmowy (s. 7-10). Warszawa: Instytut Teatralny im. Z. Raszewskiego.
  Google Scholar

Miller, Nancy K. (2007). Arachnologie: Kobieta, tekst i krytyka (K. Kłosińska, & K. Kłosiński, tłum.). W: A. Burzyńska, & M.P. Markowski (red.), Teorie literatury XX wieku: Antologia (s. 487-513). Kraków: Znak.
  Google Scholar

Pateman, C. (2014). Kontrakt płci (J. Mikos, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
  Google Scholar

Rudaś-Grodzka, M., Smoleń, B., Nadana-Sokołowska, K., Mrozik, A., Czeczot, K., Nasiłowska, A., Serafin-Prusator, E., & Wróbel, A. (red.). (2016). .…czterdzieści i cztery. Figury. Nowy kanon. Warszawa: IBL.
  Google Scholar

Showalter, E. (1977). A Literature of Their Own: British Women Novelists from Bronte to Lessing. New Jersey: Priceton University Press.
  Google Scholar

Showalter, E. (1993). Krytyka feministyczna na bezdrożach (I. Kalinowska-Blackwood, tłum.). Teksty Drugie, 4-5-6, 115-146.
  Google Scholar

Stanford Friedman, S. (1997). Making history: reflections on feminism, narrative and desire. In K. Jenkins (ed.). The Postmodern History Reader (pp. 231-236). London: London and New York, Routledge.
  Google Scholar

Świerkosz, M. (2014). Genealogie tradycji kobiecej. W: M. Świerkosz, W przestrzeniach tradycji: Proza Izabeli Filipiak i Olgi Tokarczuk w sporach o literaturę, kanon i feminizm (s. 19-97). Warszawa: IBL.
  Google Scholar

Urbanik-Kopeć, A. (2018). Anioł w domu, mrówka w fabryce. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
  Google Scholar

Walker, A. (2012). W poszukiwaniu ogrodów naszych matek ( M. Mazurek, tłum.). W: A. Gajewska (red.), Teorie wywrotowe: Antologia przekładów (s. 375-387). Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
  Google Scholar

Warońska, J. (2020). Kobiecość a płeć żeńska: Komediopisarki dwudziestolecia międzywojennego wobec dyskursu emancypacyjnego. Wielogłos [w druku].
DOI: https://doi.org/10.4467/2084395XWI.20.013.12404   Google Scholar

Wiatrzyk-Iwaniec, M. (2025). Dramatopisarstwo kobiet. W: E. Kraskowska, & B. Kaniewska (red.), Polskie pisarstwo kobiet w wieku XX: procesy, gatunki, sytuacje i tematy (s. 161-178). Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
  Google Scholar

Woolf, V. (2019). Własny pokój (A. Graff, tłum.). Warszawa: Osnova.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2020-11-11

Cited By / Share

Świerkosz, M. (2020) „Dramatopisarki w «republice braci»: Komu potrzebna jest (i jaka) kobieca historia polskiego teatru?”, Pamiętnik Teatralny, 69(3), s. 183–198. doi: 10.36744/pt.498.

Autorzy

Monika Świerkosz 
monika.swierkosz@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0002-1752-6768

Adiunkt na Wydziale Polonistyki UJ. Interesuje się pograniczem literatury i teorii krytycznej, problematyką ciała, materialności i posthumanizmu. Jest autorką książek W przestrzeniach tradycji. Proza Izabeli Filipiak i Olgi Tokarczuk w sporach o literaturę, kanon i feminizm (Warszawa 2014) oraz Arachne i Atena. Literatura, polityka i kobiecy klasycyzm (Kraków 2017).



Statystyki

Abstract views: 385
PDF downloads: 326


Licencja

Prawa autorskie (c) 2020 Monika Świerkosz

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.

Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.