Czy Henryk Szaro był uczniem Wsiewołoda Meyerholda?
Mateusz Masłowski
pamietnik.teatralny@gmail.comSzkoła Doktorska Anthropos Instytutów PAN (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-3119-6184
Abstrakt
Artykuł poświęcony jest teatralnym studiom reżysera filmowego Henryka Szaro w Piotrogrodzie w latach 1919–1921. Autor w oparciu o nowe odkrycia archiwalne i prasowe rewiduje rozpowszechnione w literaturze i utrwalone w świadomości badaczy przekonanie o nauce Henryka Szaro u teatralnego reformatora Wsiewołoda Meyerholda. Korzystając z dokumentów ustala miejsca zamieszkania i pracy obu artystów, weryfikuje nazwiska pedagogów, a także repertuar, w którym na początku swojej artystycznej kariery występował przyszły reżyser Mocnego człowieka. Przedstawia wnioski, wynikające z tego biograficznego śledztwa.
Oświadczenie o konflikcie interesów
Słowa kluczowe:
Henryk Szaro, Wsiewołod Meyerhold, „Mocny człowiek” Henryka Szaro, Konstantin Twierskoj, Nikołaj ArbatowBibliografia
Armatys, Leszek, i Wiesław Stradomski. Od „Niewolnicy zmysłów” do „Czarnych diamentów”: Szkice o polskich filmach z lat 1914–1939. Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, 1988.
Google Scholar
Bajburin, Albiert. Sowietskij pasport: Istorija — struktura — praktiki. Sankt-Pietierburg: Izdatielstwo Jewropiejskogo Uniwiersitieta w Sankt-Pietierburgie, 2017.
Google Scholar
Banaszkiewicz, Władysław, i Witold Witczak. Historia filmu polskiego. Tom 1, 1895–1929. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1989.
Google Scholar
Birkholc, Robert. „Henryk Szaro”, Culture.pl, dostęp 30 października 2024. https:// culture.pl/pl/tworca/henryk-szaro.
Google Scholar
Feldman, Oleg. „Miejierchold w Gwyrmie i Gwytmie”. Woprosy tieatra, nr 1/2 (2017): 313–335. https://cyberleninka.ru/article/n/meyerhold-v-gvyrme-i-gvytme.
Google Scholar
Feldman, Oleg, red. „W. W. Dmitrijew wspominajet Zori W. E. Miejiercholda i Studiju na Borodinskoj”. Woprosy tieatra, nr 1/2 (2018): 469–495. https://cyberleninka.ru/article/n/v-v-dmitriev-vspominaet-zori-v-e-meyerholda-istudiyu-na-borodinskoy/viewer.
Google Scholar
Goldman, Eric Arthur. Visions, Images, and Dreams: Yiddish Film Past and Present. Teaneck: Holmes & Meier Publishers, 2011.
Google Scholar
Gripicz, Aleksiej. „Uczitiel sceny”. W: Wstrieczi s Miejiercholdom: Sbornik wospominanij, redakcja Marija Walentiejn et. al. Moskwa: WTO, 1967.
Google Scholar
Gross, Natan. Film żydowski w Polsce. Kraków: Rabid, 2002.
Google Scholar
Haltof, Marek. Historical Dictionary of Polish Cinema, 2-nd edition. Lanham: Rowman & Littlefield, 2015.
Google Scholar
Hendrykowska, Małgorzata. „Mocny człowiek – arcydzieło polskiego kina niemego”, wykład, 2009, dostęp 8 maja 2025. https://www.youtube.com/watch?v=QMgT3YNVYCk.
Google Scholar
Iwanow, Władisław, red. „Pierepiska B. W. Kazanskogo i Ws. E. Miejercholda (1910–1933)”. Mniemozina: Dokumienty i fakty iz istorii otieczestwiennogo tieatra 7, (2019): 47–92.
Google Scholar
Jastrzębiec-Rudnicki, Walery. „Stańczyk – kabaret polityczny”. W: Dymek z papierosa czyli wspomnienia o scenach, scenkach i nadscenkach, redakcja Kazimierz Rudzki. Warszawa: Iskry, 1959.
Google Scholar
Lubelski, Tadeusz. Historia kina polskiego 1895–2014. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2015.
Google Scholar
Łoza, Stanisław, red. Czy wiesz, kto to jest? Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.
Google Scholar
Korczarowska-Różycka, Natasza. „«Ekspresjonizm to gra... Ale właściwie, czemu nie?»: Mabuseria, czyli eksperyment ekspresjonistyczny w Mocnym człowieku Henryka Szaro”. Kwartalnik Filmowy, nr 89/90 (2015): 306–319. https://czasopisma.ispan.pl/index.php/kf/article/view/2342/1585.
Google Scholar
Krusanow, Andriej. Russkij awangard: 1907–1932 (Istoriczeskij obzor). Tom 2, Futuristiczeskaja riewolucyja (1917–1921), kn. 1. Moskwa: Nowoje litieraturnoje obozrienije, 2003.
Google Scholar
Kuzmin, Michaił. Dniewnik 1917–1924. Tom 1, 1917–1921, redakcja Aleksandra Pachomowa et al. Sankt-Pietierburg: Izdatielstwo Iwana Limbacha, 2025.
Google Scholar
Meyerhold, Wsiewołod. Lekcyi: 1918–1919, redakcja Nina Panfiłowa et al. Moskwa: O. G. I., 2001.
Google Scholar
Meyerhold, Wsiewołod. Łoskuty dla kostiuma Arlekina: Miejiercholdowskij sbornik.Tom 5, redakcja Nina Panfiłowa i Oleg Feldman. Moskwa: Izdatielstwo „Artist.Rieżyssior. Tieatr”, 2022.
Google Scholar
Meyerhold, Wsiewołod. Miejierchold w raznyje gody: Miejiercholdowskij sbornik. Tom 6, redakcja Nina Panfiłowa i Oleg Feldman. Moskwa: Izdatielstwo GITIS, 2022.
Google Scholar
Nauczno-issledowatielskij projekt po tworczeskomu naslediju W. E. Miejiercholda „Lubow’ k triom apielsinam”. Tom 1–2, redakcja Lubow’ Owes et al. Sankt-Pietierburg: Rossijskij institut istorii iskusstw, 2014.
Google Scholar
Piskorz, Artur. „«Bujający w obłokach fantasta» – Henryk Szaro i jego Mocny człowiek”.Media – Kultura – Komunikacja Społeczna 11, nr 1 (2015): 41–50. https://bazhum.muzhp.pl/journals/794/issues/46494.
Google Scholar
Radłow, Siergiej. BDT w 1920-je: Igra, sud’ba, kontiekst. Sankt-Pietierburg: Bolszoj Dramaticzeskij Tieatr imieni G. A. Towstonogowa, 2019.
Google Scholar
Rudnickij, Konstantin. Rieżyssior Miejierchold. Moskwa: Izdatielstwo „Nauka”, 1969.
Google Scholar
Szaporina, Lubow’. „Za piatnadcat’ let”. W: Dniewnik, Tom 2. Moskwa: Nowoje litieraturnoje obozrienije, 2017.
Google Scholar
„Szaro (właśc. Szapiro) Henryk”. Polski Słownik Judaistyczny, dostęp 30 października 2024. https://delet.jhi.pl/pl/psj?articleId=19538.
Google Scholar
Śliwowscy, Wiktoria i René. „Mikołaja Jewreinowa związki z Polską”. Pamiętnik Teatralny 29, z. 3/4 (1980): 393–412.
Google Scholar
Gwozdiew, Aleksiej, i Adrian Piotrowskij. „Pietrogradskije tieatry i prazdniestwa w epochu wojennogo kommunizma”. W: Istorija sowietskogo tieatra: Oczerki razwitija. Tom 1. Leningrad: Gosudarstwiennoje izdatielstwo chudożestwiennoj litieratury, 1933.
Google Scholar
Toeplitz, Jerzy. Historia sztuki filmowej. Tom 2, 1918–1928. Warszawa: Filmowa Agencja Wydawnicza, 1956.
Google Scholar
Twierskoj, Konstantin. Tworczeskoje nasledije Konstantina Twierskogo, redakcja
Google Scholar
Aleksandr Iwanow. Tom 1. Sankt-Pietierburg: Izdatielstwo SUPIER, 2023.
Google Scholar
Uljanow, Nikołaj. „Kurmascep”, Nowyj Żurnał / The New Review 29, nr 100 (1970): 222– 244.
Google Scholar
Wąsowska, Renata. „Henryk Szaro”. Fonoteka, dostęp 30 października 2024. https://fototeka.fn.org.pl/pl/osoby/info/5266/szaro-henryk.html.
Google Scholar
Wierigina, Walentina. Wospominanija. Leningrad: Iskusstwo, 1974.
Google Scholar
Włodek, Roman. „Szaro Henryk”. W: Polski Słownik Biograficzny 46, z. 192 (2010): 106–107.
Google Scholar
Zabrodin, Władimir. Ejziensztiejn: Popytka tieatra. Moskwa: Ejziensztiejn-centr,2005.
Google Scholar
Zołotnickij, Dawid. Zori tieatralnogo Oktiabria. Leningrad: Iskusstwo, 1976.
Google Scholar
Autorzy
Mateusz Masłowskipamietnik.teatralny@gmail.com
Szkoła Doktorska Anthropos Instytutów PAN Polska
https://orcid.org/0000-0003-3119-6184
MATEUSZ MASŁOWSKI - absolwent wiedzy o teatrze Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie i Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej w Moskwie (GITIS). W 2018 roku zakończył aspiranturę na katedrze teatru rosyjskiego w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej w Moskwie. Od 2023 roku doktorant w szkole doktorskiej „Anthropos” Polskiej Akademii Nauk. Obecnie pracuje nad pracą doktorską poświęconą teatralnym doświadczeniom reżysera Henryka Szaro i związkom jego filmów z sowieckim teatrem wczesnych lat dwudziestych. Redaktor Pamiętnika Teatralnego. Zajmuje się historią rosyjskiego teatru XX wieku, polsko-rosyjskimi kontaktami teatralnymi, twórczością i myślą teatralną Nikołaja Jewreinowa oraz rosyjskim teatrem na emigracji.
Statystyki
Abstract views: 0PDF downloads: 0
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Mateusz Masłowski

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Mateusz Masłowski, Arlekin zza kordonu: Z recepcji Nikołaja Jewreinowa w Polsce (1921–1932) , Pamiętnik Teatralny: Tom 69 Nr 1 (2020)




